Gelir Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

14.11.2022 

Gelir Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Gelir Vergisi Nedir?

Gelir vergisi bir kişiye ait bulunan toplam gelirin vergilendirilmesini sağlayan bir vergi türüdür. Sadece gerçek kişiler gelir vergisi ödemekle yükümlü bulunmaktadır. Gelir vergisi gelir sahibinin bir sene süre içerisinde elde ettiği toplam gelir üstünden hesaplanır. Farklı gelir vergisi dilimleri bulunur. Gelir vergisi hesaplamaları yaparken, söz konusu olan ücret hangi vergi diliminde yer alıyorsa, o dilimin vergi oranı yüzdesel olarak hesaplanır ve ödemesi gelir vergisi beyannamesi sağlanarak gerçekleştirilir.

Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Gelir Vergisi Kanunu’na göre şirketin gayrisafi hasılatından kanunda belirtilmiş giderler çıkarıldıktan sonra kalan tutar üzerinden hesaplanması sağlanır.

Kurumlar Vergisi 2018, 2019 ve 2020 yılları için %22 oranında olarak belirlenmişken 2021 yılı için %25 oranına yükselme göstermiştir. Kurumlar Vergisi Oranı ilgili kanununa göre 2022 yılı için %23 olarak belirlenmiştir. Teşviklere tabi şirketler veya bazı dönemlerde Gelir İdaresi Başkanlığı’nın ilettiği ve belirlediği kurallara uygun olacak şekilde vergilerini ödeyen şirketler için bu oranda çeşitli indirim sağlanabilmektedir.

Şirketler tüm şubeleri, büroları, imalathaneleri için farklı farklı beyanname hazırlamazlar, tüm faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarını tek mükellefiyet üzerinden tek beyanname ile hazırlar ve bunun üstünden öderler.

Şirket mali yıl içerisinde zarar etmişse bir sonraki dönem mali yılın vergi matrahında bu zararı gösterebilmekte ve vergiye konu olan tutardan düşebilmektedir fakat en fazla beş sene önceki dönemin zararı tahakkuk ettirilebilir.

Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir?

En basit anlatımla gelir vergisi beyannamesi kendi adına ticari faaliyetler görürken gerçek kişilerin bir sene içerisinde elde etmiş olduğu kazancı devlete bildirme şeklidir. Gelir vergisi beyannamesinde temel hedef herkesi kazancı üzerinden vergilendirmek olup ödemeleri gereken miktarın değişkenlik göstermesidir. Bir başka deyişle kendi başına yürütmüş olduğu ticari faaliyetlerde bir senel içerisinde toplam 20 bin lira kazanç sağlayan kimse ile 1 milyon lira kazanan kimsenin aynı vergi oranına tabii olmaz. Böylelikle kazanç miktarına oranla gelir vergisi almak ve vergiyi adaletli bir şekilde az kazanandan az çok kazanandan çok almak mümkün hale gelmektedir.

Gelir Vergisi Ne Zaman ve Nasıl Ödenir?

Gelir Vergisi, sene içerisinde iki taksit halinde ödenir. Şayet söz konusu gelir yalnızca basit usulde tespiti yapılmış olan ticari kazançlardan ibaret bulunmuyor ise; birinci taksit ödemesi Mart ayının sonuna kadar, ikinci taksit ödemesi ise Temmuz ayının sonuna kadar yapılmalıdır. Buna karşılık olarak söz konusu gelir yalnızca basit usulde tespiti yapılmış halde bulunan ticari kazançları barındırıyor ise; birinci taksit ödemesi Şubat ayı sonuna kadar, ikinci taksit ödemesi ise Haziran ayı sonuna kadar sağlamalıdır. Gelir Vergisi, her zaman bir önceki sene için gerçekleştirilmesi sağlanır. Örnek olarak 2021 yılında elde edilen gelirlerin beyannamesi ve ödeme işlemleri, 2022 yılının ilgili aylarında gerçekleştirilmesi sağlanır. 2021 yılında elde edilmiş gelirler, söz konusu bulunan gelirin türüne göre 2022 yılının Şubat veya Mart ayında beyan edilir. Bu beyan etme işlemi sonrası gene gelirin türüne göre 2022 yılının Haziran veya Temmuz ayı içerisinde 2021 yılına ait Gelir Vergisi’nin ödemesi sağlanır. Şubat ayında beyanı yapılmış bulunan gelirlerin ödemeleri Haziran ayında gerçekleştirilirken, Mart ayında beyanı yapılmış olan gelirlerin ödemeleri ise Temmuz ayında gerçekleştirilir. Gelir Vergisi beyanının hangi ayda yapılacağı, gelirlerin yalnızca basit usulde tespiti yapılıp yapılmadığına göre şekillenir ve belirlenir.

Gelir Vergisi Hangi Kurum Üzerinden Ödenir?

Gelir Vergisi, Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından her mükelleften belirli kazançlar çerçevesinde belirli oranlarla alınan bir vergi türüdür. Bu nedenle Gelir Vergisi, mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine, mükellefin ikamet ettiği bölgedeki vergi dairesine veya anlaşmalı bankalar aracılığıyla gene Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)’na ödenebilir. Ödeme işlemleri doğrudan ilgili kuruma giderek gerçekleştirilebileceği gibi, bankalar, ATM’ler, internet ve mobil bankacılık uygulamaları üzerinden de gerçekleştirilebilir. Ödeme işlemleri, bütün mükellef grupları için aynı şekilde yapılabilir.

Gelir Vergisi Hesaplama Örnekleri

Örnek 1
Bir tane tuhafiye dükkanınız olduğunu ve aylık 1.500 TL ciro yaptığınızı düşünelim ve toplam net kazancınız yıl sonunda 18.000 TL olsun. Yukarıdaki gelir vergisi dilimlerinde görebildiğiniz üzere 2.000 TL’ye kadar olan gelirlerde %15 gelir vergisi alınır. 18.000 TL, 2022 gelir vergisi tarifesinde 1. dilimde olduğu için %15’lik orana tabi olursunuz. Sonuç olarak ödemeniz gereken vergi miktarı 18.000 x %15 = 2.700 TL olacaktır.

Örnek 2
2021 yılında 12.000 TL + KDV tutarında mobilya satarak gelir elde ettiğinizi düşünelim. Bu satış için ise 4.000 TL üreticiye ödediğiniz bir gideriniz bulunsun Bu durumda geliriniz 12.000 TL ve gideriniz 4.000 TL şeklinde olacaktır. Gelirden gideri çıkardığınızda kâr yani gelir vergisi matrahınızı elde edersiniz. Bu örnekte 12.000 – 4.000= 8000 TL kâr elde ettiğiniz gözükmektedir. Kâr olarak hesaplanan 8.000 TL’lik tutar, yukarıdaki gelir vergisi dilimlerinde görebileceğiniz gibi ilk vergi dilimine ( 32.000 TL’ye kadar olan) denk olduğu için 8.000 TL’nin %15’i gelir vergisi olarak hesaplanır. Sonuç olarak ödemeniz gereken vergi miktarı 8.000 x %15 = 1.200 TLşeklinde olacaktır.

Gelir Vergisi Mükellefleri Kimlerdir? Kimler Gelir Vergisi Öder?

Gelir vergisi için mükellefler:
● İkametgahı Türkiye’de olanlar,
● Bir takvim senesi içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar,
● Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı bulunan daire, müessese,teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde konaklayan Türk vatandaşlarıdır.

Bu mükelleflerin Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilmesi sağlanır.

Türkiye’de yerleşmiş bulunmayan gerçek kişiler dar mükellef sayılır ve sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üstünden vergilendirilirler.