Gümrük Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

14.11.2022 

Gümrük Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Gümrük Vergisi Nedir?

Günümüz ülkeleri ekonomik refahlarını yükseltebilmek adına kendi içerisinde ticarete başvururken aynı zamanda çeşitli ülkelerle de ticari ilişkiler kurmuşlardır. Geçmişten günümüze uzanan bu ilişkilerin oluşturulmasının sonucu olarak ülkeler arasında belli başlı kurallara ihtiyaç duyulmuştur. Gümrük vergisi kanunu da bu husustaki kuralları gözler önüne sermiştir.

Peki, gümrük vergisi nedir?
Gümrük vergisi, dış ticaret ile uğraşan iki ya da daha fazla ülke arasında olan ve ülkelere alınan hizmet ya da ürünlerin girişleri esnasında ülkenin ekonomisi tarafından alınan vergi türüdür. Gümrük vergisi içerisinde birden fazla vergi çeşidi bulundurmaktadır. Bunlardan birkaçı:
• Gümrük Vergisi
• İlave Gümrük Vergisi
• Katma Değer Vergisi
• Özel Tüketim Vergisi
• Tek ve Maktu Vergi
şeklindedirler.

Bahsi geçen vergi türünün faydaları olması ile beraber sakıncaları da bulunmaktadır. Bu nedenle ülkeler gümrük vergisi hususunda büyük bir hassasiyet göstermektedirler. Böylece dış ticaret ile uğraşan iki ülke ne iç piyasalarını tembelleştirirler ne de iç piyasanın dış piyasa tarafından ezilmesine izin verirler. Bu büyük hassasiyet ve denge sonucu olarak dünya piyasası güçlenmekte ve rekabetler artmaya devam etmektedir.

Gümrük Vergisi Oranları Nedir ve Nasıl Belirlenir?

Dünya çapında bir etki alanına sahip olması nedeniyle gümrük vergisine ait oranlar gümrük tarifelerine göre belirlenmektedirler. Bu oranlar her zaman Aralık ayı sonunda resmî gazetede yayımlanarak gözler önüne serilmektedir.
• Avrupa Birliği ülkelerinden (Almanya, Fransa, İspanya, İtalya, Yunanistan vs.) doğrudan gelen unsurlarda %18
• Avrupa Birliği ülkeleri dışındaki ülkelerden gelmesi durumunda %20
• Basılı yayın için (Kitap vs.) 150 Avro’ ya kadar %0
• 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli olan sayılı liste içerisinde bulunan eşyalar söz konusu olduğunda yukarıda belirtilmiş oranlara ilave olarak %20 tek ve maktu vergi tahsili yapılır.

Yukarıda belirtilen oranlar 1500 Avro limiti dahilinde getirilmiş eşyalara uygulanmaktadır. 1500 Avro limitinin aşılması durumunda mevzu bahis eşyalar geçerli olan ithalat vergileri ile alakalı oranlara maruz kalmaktadırlar. Eşyaların değeri ise, faturası ya da satış fişine göre belirlenmektedir. Böylece gümrük vergisi oranları sistematik bir şekilde ilerleyerek hata payını azaltmaktadır.

Gümrük Vergisi Yararları ve Zararları Nelerdir?

Etkisini dünya çapında gözler önüne seren gümrük vergisi yararlara sahip olmasının yanı sıra zararlara da sahiptir. Bu nedenle gümrük vergisini 2 farklı açıyı da göz önünde bulundurarak incelemek yerine bir eylem olacaktır.

Peki, bahsi geçen yararlar ve zararlar nelerdir?
YARARLAR
• Dış ülkeden iç piyasaya kıyasla daha ucuz mal veya hizmet geldiği durumlarda ülke içerisine gümrük vergisi alınarak sokulmaktadır. Bu durum da ülke sanayisinin korunmasını sağlamaktadır.
• Dış ülkeden gelen ürün ya da hizmetlerden alınan vergiler içeri girişi sağlanan ülkeler açısından bir gelir kaynağıdır ve ülke bütçesine katkıda bulunur.

ZARARLAR
• Ülke sanayisinin devamlılığını sürdürebilmek adına aşırı korumak, sanayide tembellik ve gevşeklikle sonuçlanabilir. Örneğin, gümrük vergisinin yürürlükten kaldırılmasının sonucu olarak ortaya çıkan gerçek şartlarla ülke baş edemeyebilir. Bu nedenle dinamizmi korumak önceliklendirilmelidir.
• Karşı taraftaki ülkenin gümrük vergisini artırması durumu misillemelere yol açarak ikili ilişkilere zarar verebilir.
• Dışa karşı büyük bir bağımlılık geliştirilmesi halinde hem ülke içinde hem de ülkenin dış alanlarında olumsuzluklar ortaya çıkmaya başlar.
• Gümrük vergisinin normalin üzerinde olması durumu kişi ya da kurumları yasal olmayan yollara (Kaçakçılık gibi) sürükler ve bu durumla mücadele etmek ülkenin ekonomik refahını eksiltir.

Gümrük vergisinin yararları ve zararları incelendiğinde, bu vergi türünün piyasanın düzenli ve devamlı bir politika izlemesini sağlayan önemli bir araç olduğuna karar verilmesi yanlış olmayacaktır.

Gümrük Vergisi Nasıl Ödenir?

Ticari açıdan büyük bir yere ve öneme sahip olan gümrük vergisi ödemeleri; Gümrükler Genel Müdürlüğünün aldığı karara istinaden, yalnızca yetki tanımlaması yapılmış kamu bankaları aracılığı ile yapılabilmektedir. Yetki tanınmış kamu bankaları aşağıda listelenmiştir:
• T.C. Ziraat Bankası A.Ş.
• Türkiye Halk Bankası A.Ş.
• Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O.
• Ziraat Katılım Bankası A.Ş.
• Vakıf Katılım Bankası A.Ş.
Yetki tanınmış kamu bankalarının yanı sıra, gümrük idarelerinde bulunan Gümrük Saymanlık veznelerinde yer alan POS uygulamasındaki Kamu Bankaları Debit Kartı ile de ödemeler yapılabilmektedir.

Ödemelerin yapılması birçok neden açısından önemlidir, bunlar:
• Ülkeler arası olası anlaşmazlıkların önüne geçer.
• İkili ilişkileri güçlendirir.
• Ülkeye ucuza mal veya hizmet girimi sağlanarak gelir elde edilir.
Şeklindedirler.

Yukarıda sıralanmış yönler göz önüne alındığında gereken ödemelerin yapılmasının getirdiği kazançlar açısından oldukça önemli olduğu gözlemlenmektedir.

Hangi Ürünlerde Gümrük Vergisi Alınır?

Gümrük vergisi neredeyse tüm ürünlere uygulanması geçerli olan bir vergi türüdür fakat kitap ve basılı yayınlar bu kategorinin içerisinde yer almamaktadırlar. Bunun nedeni ise alınan bu ürünlerin ticari bir amaca hizmet etmiyor şeklinde kararlaştırılmasıdır. Bunun sonucu olarak ticari amaca hizmet etmeyen ürünlerden gümrük vergisi alınmazken muafiyete sahip olmayan diğer ürünlerin tamamından gümrük vergisi alınmaktadır. Bazı ürünler ise ek uygulamaya tabi tutulmaktadırlar. Bunlardan birkaçı aşağıda belirtilmişlerdir:
• Güneş Koruyucu/ Güneş Kremi
• Parfüm
• Saç spreyi
• Havyar
• Klima
• Buzdolabı
• Dondurucu
• Soğutucu
• Tıraş makinesi
• Telefon
• Tabanca

Bu ürünler ÖTV Kanunu’nun IV sayılı listesinde yer almakta ve bu nedenle gümrük vergisinin kapsamına dahil olmaktadırlar.