İş Göremezlik

07.11.2022 

İş Göremezlik

İş Göremezlik Nedir?

İş göremezlik Sosyal Güvenlik Kurumu’na bağlı olarak çalışan kişilerin sigorta hükümleri çerçevesinde belli şartların yerine getirilmesi koşuluyla bazı haklara sahip olması durumudur.
Çalışan kişilerin en çok merak ettikleri konulardan biri de hastalık, sakatlık veya gebelik gibi sebeplerden dolayı çalışamama durumunda oluşan gelir kayıplarını nasıl önleyebilecekleridir. Bu noktada devreye iş göremezlik raporu girmektedir. İş göremezlik raporu mağduriyet sahibi çalışanlara Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenen uzman bir hekimin onayından sonra verilmektedir ve bu raporu almaya hak kazanan çalışanlara Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belli bir ödeme yapılmaktadır. Yapılan iş göremezlik ödemesi aynı zamanda hastalık parası, rapor parası ya da istirahat parası gibi değişik şekillerde de adlandırılabilir.

İş göremezlik raporu alabilmek için çalışanı mağdur eden bazı durumların meydana gelmiş olması gerekmektedir. Bu durumlar iş kazası, meslek hastalıkları, hamilelik ve analık durumu veya hastalık gibi hallerdir. Meslek hastalığı sigortalı çalışanın yaptığı iş veya işyeri ortamındaki şartlar dolayısıyla edindiği hastalık hallerine verilen isimdir. Bu durum kısa sürede kendini belli edebileceği gibi 30-40 yıl sonra da ortaya çıkabilir. Bu yüzden hem işveren hem de çalışan bu tip durumlara karşı hazırlıklı olmalıdır. İş kazası ise, sigortalı çalışanın işyerinde işvereni tarafından yürütülen işi yerine getirirken yaşadığı kaza sonucunda bedenen veya ruhen engelli hale gelmesi durumudur. Öncelikle çalışanın iş göremezlik raporunu almaya hak kazanabilmesi için rahatsızlık, sakatlık veya hamilelik sebebiyle üç gün ve daha fazla süredir işe gidemiyor olması gerekmektedir. Raporun geçerli olması ve çalışanın ödenek almaya hak kazanması için gerekli olan bir diğer husus da çalışan için son bir yılda 90 günlük prim yatırılmış olmasıdır. Ancak iş kazası nedeniyle iş göremezlik raporu alan çalışanlar için 90 günlük prim şartı aranmaz. Bu durum hariç, iki koşulun karşılanmadığı durumlarda çalışanlar iş göremezlik raporu ve ödeneği almaya hak kazanamazlar. Bu iki koşul sağlandığı durumlarda Sosyal Güvenlik Kurumu gerekli kontrolleri yaparak süreci tamamlar ve çalışana raporu ve dolayısıyla da iş göremezlik ödeneği hakkını verir.

İş göremezlik ödeneği, raporun verilmesiyle birlikte yani çalışanın bir iş kazası, meslek hastalığı, hamilelik ve analık veya hastalık durumunda olduğunun kanıtlanması ile çalışanın maddi mağduriyetini karşılamak amacıyla verilir. Çalışanın raporlu olduğu ve çalışamadığı süre boyunca alacağı maaşı işvereni tarafından değil Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sağlanır. Bazen bu ödenek için Sosyal Güvenlik Kurumu ile işyerleri arasında belli bir protokol izlenebilir. Buna göre, çalışanın maaşı raporlu olduğu süre boyunca tam olarak ödenir ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na tahsil edilecek olan sigorta primine karşılık Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenecek iş göremezlik ödeneğinin hesaptan düşülmesi sağlanır.
İş göremezlik ödeneği alınan haller kısaca iş kazası, meslek hastalığı, hamilelik ve hastalık gibi durumlar olarak belirtilse de hangi durumların bu kapsama girdiğini daha detaylı incelemek gerekir. Sosyal Güvenlik Kurumundan ödenek alabilmek için belirli şartların sağlanması gerekmekte ve sigortalı çalışanın ne sebeple bu raporu ve ödeneği aldığı bilinmelidir. Aşağıda sigortalı kişinin iş göremezlik ödeneği alabileceği durumlar verilmiştir:
● İstirahat süresinin başlayacağın günden biteceği güne kadar geçerli bir sigortaya sahip olması,
● Bir sağlık kuruluşundan istirahat raporu alması,
● İstirahat süresi boyunca iş yerinde fiilen çalışmaması.
Yukarıdaki durumlar dolayısıyla gerekli şartlar da sağlandığında çalışana Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından maaş olarak ödenek sağlanır.

İş Göremezlik Raporu Nedir?

İş göremezlik raporu, Sosyal Güvenlik Kurumu’na bağlı olarak görev alan kişilerin hastalık, iş kazası ya da gebelik gibi özel durumlarda gelir kaybı yaşamasını önleyen belgedir. Normal şartlarda Sosyal Güvenlik Kurumu’na bağlı olarak çalışanların raporlu oldukları gün sayısı kadar maaş kesintisi gerçekleşir. Bu mağduriyet durumunun önlenmesi adına çalışanlara Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belli bir ödeme yapılır. İş göremezlik raporu alınabilmesi için SGK tarafından görevlendirilmiş uzman hekim raporu gerekmektedir.

İş Göremezlik Raporu Nasıl Alınır?

Kişilerin iş göremezlik rapor hakkı sağlayabilmesi için ilk olarak rahatsızlık veya hamilelik sebebiyle işe gidilmeyen sürenin minimum üç gün olması gerekir. Aksi durumda, çalışanlar geçici iş göremezlik raporu ve dolayısıyla ödenek hakkı elde edemez. Ayrıca çalışanların raporu Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından görevlendirilmiş olan hastane ve uzman hekimlerden sağlaması gerekir.

Hastalık, iş kazası ve gebelik hayatın akışı sırasında herkesin başına gelebilecek olaylardandır. Bu gibi beklenmedik durumlar karşısında hazırlıklı olmak hem kendiniz hem sevdikleriniz için son derece önemli bir unsurdur. Bu doğrultuda kişisel tercihlerinize uygun bireysel emeklilik fırsatlarından birini seçebilir ve beklenmedik durumlara karşı kendinizi güvence altına alabilirsiniz.

İş Göremezlik Ödeneği Nedir?

İş göremezlik ödeneği, sigortalı olarak çalışanların; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde gelir kaybına uğramamaları için SGK tarafından sağlanan belli başlı parasal desteğe verilen isimdir.

Bununla birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu ile işyerleri arasında mahsuplaşma protokolü düzenlenebilir. Çalışanın raporlu olduğu dönem boyunca ücreti eksiksiz olarak işveren tarafından ödenir. Daha sonra, SGK tarafından çalışana ödenecek Geçici İş Göremezlik ödeneğinin SGK tarafından tahsil edilecek prim borçlarından mahsup edilmesi beklenir.

İş Göremezlik Ödeneğinden Nasıl Faydalanılır? Şartları Nelerdir?

SGK’dan rapor parası alabilmek için sağlanması gereken şartlar bazı şartlar bulunmaktadır. Bu şartlar, sigortalının ne sebeple iş göremezlik raporu aldığıyla ilgilidir. Yani hastalık, meslek hastalığı, hamilelik veya iş kazası durumlarında bir çok çeşit şartlar bulunur.

Hastalık durumunda başvurulan sağlık raporuyla ödeme sağlayabilmek için sigortalının iş göremezlik halinin başladığı tarihe kadar son 90 gün içinde kısa vadeli olan sigorta priminin yatırılmış olması oldukça önemlidir. Fakat bu şart, iş kazası nedeniyle rapor alan çalışanlar için geçerli bulunmamaktadır. Ayrıca meslek hastalığı bulunan bir çalışanın, hastalığının uzman doktorlar tarafından raporlanması gerekir.

Yine de her durumda ortak olacak şekilde aşağıdaki bazı koşullardan söz etmek mümkün. Sigortalı kişi;
● İstirahatinin başlayacağın günden bu sürecin bitimine kadar geçerli bir sigortaya sahip olmalı.
● Bir sağlık kuruluşundan istirahat raporu almalı.
● İstirahat süresi boyunca iş yerinde bulunmamalı.

İş Göremezlik Ödemesi Ne Kadar ve Ne Zaman Yatar?

Geçici iş göremezlik tutarı, işçinin tedavi biçimine göre farklılık göstermektedir. Hastanede tedavisi bulunan işçiler, geçici İş göremezlik raporu karşılığında günlük kazançlarının yarısını ödenek olarak alırlar. Ayakta tedavi gören işçiler ise bu durumdan farklı olarak günlük gelirlerinin üçte ikisi kadar ödenek alırlar. İşçi tedaviyi uzatmaya çalışırsa ve doktorun talimatlarına uymazsa kuruma eksik ödeme sağlanır.

İş göremezlik ödemesi almak için çalışanın, sağlık kuruluşundan aldığı sağlık raporunu 5 gün içinde işverenine dosya şeklinde iletmesi ve iş verenin de aynı süre içinde raporu e-Rapor sistemine girmesi beklenir. Ardından SGK çalışanlarının raporunuzu incelemesini ve uygunluk durumunda onay vermesini isteyebilirsiniz. Bu sürecin normal şartlarda 15 gün içinde gerçekleşmesi beklenir.

Geçmiş dönemde raporun onaylanmasından sonra SGK, PTT’ye sigortalının iş göremezlik ücretini yatırıyordu. Ancak artık bu işlemi e-Devlet üzerinden banka hesap bilgilerinizi sisteme yükleyerek ya da ALO 170 numaralı hattı arayıp hesap bilgilerinizi yetkililere aktararak sağlayabilmeniz mümkün.

Ayrıca hesabınıza yatırılan ödeneği 2 ay içinde hesaptan çekmeniz önemli bulunuyor. Aksi takdirde ödenek SGK’ya iade edilir.

Hali hazırda iş göremezlik ödeneği için işvereniniz tarafından e-Rapor sisteminde kaydınız açıldıysa e-Devlet’teki Sosyal Güvenlik Kurumu sekmesinde bulunan 4A/4B İşgöremezlik Ödemesi Görme bölümünden iş göremezlik ödemelerinizi takip edip inceleyebilirsiniz.

Rapor Parası Nasıl Hesaplanır?

Geçici iş göremezlik ödeneği, raporun alındığı tarihten önceki son 12 aydaki son 3 aylık prime esas kazanç toplamının, yine son 3 ayın prim ödeme gün sayısına bölünmesiyle hesaplanması sağlanır. İş kazalarında rapor süresinin tamamı için ödeme yapılırken hastalıklarda ilk iki günlük kısmına ödeme yapılmamaktadır.

Örnekle açıklanacak olursa:
Sigortalı bir çalışanın aylık brüt maaşının / prime esas kazancının 10.000,00 TL, prim ödeme gün sayısının da 90 gün olduğunu düşünelim ve bu durumda;
10.000,00 × 3 = 30.000,00 TL (3 Aylık prime esas kazanç)
30.000,00 / 90 = 333 TL (Günlük prime esas kazanç)
Bu durumda sigortalı çalışanın günlük iş göremezlik ödeneği şu şekilde hesaplanır:
Yatarak tedavi ödemesi: 333 / 2 = 166,50 TL (Günlük)
Ayakta tedavi ödemesi: 333 / 3 = 111,00 TL (Günlük)

İş Göremezlik Parası Ne Kadar Yatar?

Bu soruya net bir cevap bulunmamaktadır. Çünkü iş göremezlik durumunda SGK tarafından sigortalıya ödenen tutar bazı şartlara göre değişiklik gösteriyor. Bu şartlar:
● Sigortalının kazandığı son 3 aylık brüt ücret
● Son 3 aylık sigorta prim ödemeleri, ikramiye, ek ödemeler
● Son 3 aylık toplam prim gün sayısı
● Tedavinin türü
● Raporlu gün sayısı

Sigortalı kişi yatarak tedavi edilecekse günlük kazandığı brüt ücretinin yarısı SGK tarafından ödemesi sağlanır. Ayakta tedavi durumunda bu ödenek günlük brüt ücretin 3’te 2’si olacak şekilde belirlenmiştir.

İş Göremezlik Ödemesi Nasıl Kontrol Edilir?

İş göremezlik raporu ve sonrasında iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanan çalışanların bir diğer merak ettiği konu ise bu ödeneği alıp almadıklarını veya nereden alabileceklerini nasıl kontrol edecekleridir. İş göremezlik ödeneği, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından verilen rapor vasıtasıyla hesaplanır ve çalışanlar ödeneği E-Devlet sistemine giriş yaparak “4A/4B İş Göremezlik Ödemesi Görme” başlığı altında açılan ekrandan öğrenebilirler. Bu ödenek için önce işveren raporu 5 gün içerisinde e-rapor sistemine girer. Sonrasında işverenin raporu Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmesinden sonra en geç 15 iş günü içerisinde sistemde görünür hale gelir ve çalışanların PTT veya E-Devlet üzerinden tanımlanan banka hesaplarına yatar. Yatırılan ödeneğin en geç 2 ay içinde banka hesabından çekilmesi gerekmektedir. Aksi durumda Sosyal Güvenlik Kurumu parayı geri alabilir.

İş göremezlik ödeneği belli bir miktarı yoktur çünkü iş göremezlik durumunda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sigortalıya ödenecek olan tutar bazı şartlara göre değişiklik gösterir. Bu şartlar aşağıda verilmiştir:
● Sigortalı çalışanın kazandığı son 3 aylık brüt ücret,
● Son 3 aylık sigorta prim ödemeleri, ikramiye ve ek ödemeler,
● Son 3 aylık toplam prim gün sayısı,
● Tedavinin türü,
● Raporlu olunan gün sayısı.
Yukarıda verilen şartlara göre çalışan için belirli bir ödeme planı oluşturulur. Sigortalı çalışan yatarak tedavi edilecekse günlük kazandığı brüt ücretinin yarısı Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanır, ayakta tedavi olacaksa ödenek günlük brüt ücretin 3’te 2’si kadarını karşılar.

İş göremezlik raporu alacak olan sigortalı çalışanın, 1 gün başına ne kadar ödenek alacağını hesaplamak için ilk 3 aylık brüt gelirinin toplamı, son 90 günlük prim gün sayısının toplamı ve raporlu olunan gün sayısı bilinmelidir. Sonrasında 90 günlük brüt gelir toplamı, son 90 günlük prim günü toplamına bölünür. Ancak ayakta tedavi durumunda çıkan sonucun üçe bölünmesi ve sonucunun iki ile çarpılması, yatarak tedavi olunan durumlarda sonucun ise ikiye bölünmesi gerekir.