Kümülatif Gelir Vergisi Matrahı Nedir? Nasıl Hesaplanır?

28.10.2022 

Kümülatif Gelir Vergisi Matrahı Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Kümülatif Vergi Nedir?

Kümülatif verginin ne olduğunu anlayabilmek için öncelikle kümülatif kavramının ne anlama geldiğini bilmemiz gerekir. Kümülatif, verilerin ya da söz konusu aracın birikerek üst üste toplanması, kümelenme şeklinde artması demektir. Kümülatif vergi sistemi de bu birikmeye dayalı bir sistem olduğu için kümülatif sıfatını almıştır. Kümülatif vergi, çalışan kişinin aylık brüt gelirlerinden genel sağlık ve işsizlik sigortası düşüldüğünde kalan miktarın her ay ‘kümülatif’ olarak ilerlemesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla kümülatif vergi, her ay önceki aydan birikerek ilerleyen net ücret üzerinden ilerler.

Matrah ve Matrah Türleri Nedir?

Matrah, kelime anlamı ile bir kazancın vergi miktarını belirlerken temel olarak ele alınan ve bu kazançtan diğer giderler çıkarıldıktan sonra geriye kalan bölüm anlamına gelmektedir. Matrah genel anlamda vergi düzenlenmesinde kullanılan bir kavram olup bu vergi hesaplamalarında ele alınan birkaç düzenleme usulleri bulunmaktadır. Vergi matrahı belirlenirken uygulanan usul türleri şekildeki gibidir:
● Götürü Usulü: Bu türde genel miktar esas alınarak belirli bir vergilendirme işlemi yapılır. Herkes için aynı olup ayrı ayrı hesaplanmaz.
● Beyan Usulü: Genellikle gelişmiş ülkelerde görülen bu vergi türünde kişiler vergilerini devlete kendileri beyan etmektedir. Vergilendirme sisteminde şahısların beyan ettiği vergi miktarları esas alınır.
● Karine Usulü: Bu matrah usulünde kişinin kazancı üzerinden vergilendirme yapılır. Örneğin zenginlik ve servet oranından hesaplanan vergi türünde kişinin varlığı arttıkça vergilendirileceği tutar da artar. Bu anlamda kazancı az olan biri ona göre, kazancı fazla olan kişi o miktara göre vergi öder.

Kümülatif Gelir Vergisi Matrahı Nedir?

Kümülatif gelir vergisi matrahı ile gelir vergisi matrahı birbiriyle ilişkili olan iki kavram olarak ele alınmaktadır. Bu sebepten dolayı öncelikle gelir vergisi matrahının ne anlama geldiğini bilmemiz gerekmektedir. Tam anlamıyla gelir vergisi matrahı, çalışanın kazancından genel sağlık ve işsizlik sigortası gibi kesintilerin çıkarıldıktan sonra geriye kalan ücret miktarını ifade eder. Çalışanın devlete ödeyeceği vergi miktarı gelir vergisi matrahı miktarı üzerinden hesaplanmaktadır. Kümülatif gelir vergisi matrahı da bununla ilişkili olarak düzenlenmektedir. Yine çalışanın gelirinden kesintilerin çıkarılması sonucu kalan net miktar üzerinden hesaplanan kümülatif gelir vergisi matrahından tek fark olarak hesaplama yapılırken birikerek ilerleyen miktarın ele alınmasıdır.

Kümülatif Vergi Matrahı Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Kümülatif vergi matrahı hesaplanırken öncelikle çalışanın brüt maaşı üzerinden genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası paylarının çıkarılması gerekmektedir. Bundan sonra yapılacak işlemde bulunan miktar çalışan kişinin vergi matrahı olmaktadır. Örnek olarak göstermek için maaşı 10.000 olan birinin vergi matrahının hesaplaması şekildeki gibidir:
Aylık gelir: 10.000
● Genel Sağlık Sigortası Payı (%14 olarak ele alınmaktadır.): 10.000 x %14 = 1400 TL
● İşsizlik Sigortası Kesintisi (%1 olarak ele alınmaktadır.): 10.000 x %1 = 100 TL
Öncelikle bu kesintiler çalışan kişinin aylık maaşından çıkarılmalıdır. Bu durumda kesintilerin toplamı 1400 + 100 = 1500 TL olarak hesaplanmaktadır. Dolayısıyla 10.000 – 1500 = 8500 TL miktarına ulaşılır. Bu miktar çalışan kişinin gelir matrahıdır. Fakat bu miktar gösterilen hesaplamada yalnızca bir ayı içermektedir. Kümülatif vergi matrahında kümülatif kavramının ortaya çıkabilmesi için diğer aylarda da aynı işlemlerin devam etmesi gerekmektedir. Böylece her ay matrah birikerek ilerler. Gelir vergisi matrahının her ay kümülatif olarak ilerlemesi sonucunda çalışanın kümülatif vergi matrahı bahsettiğimiz örnekte 8500 TL olduğu gibi genel hesaplamada da kişinin kesintiler çıkarılmış maaş miktarı üzerinden hesaplanır.

Kümülatif Vergi Matrahı Nereden Alınır?

Kümülatif vergi matrahı günümüzde internetin kolay erişebilirliği sayesinde yalnızca bir tık uzaklıkla alınabilmektedir. Merak eden kişiler e-Devlet kapısı üzerinden kümülatif vergi matrahı bilgilerine ulaşabilmektedir. E-Devlet sayfasında arama kısmına “e-vergi levhası sorgulama” yazarak kümülatif vergi matrahı belgenizi çıkarabilirsiniz. Sizden işyeri değişikliği ya da başka özel durumlarda kümülatif vergi matrahı belgeniz istenebilir. İnternet üzerinden aldığınız bu belge sayesinde ilgili kurumlara kümülatif vergi matrahı dokümanınını ulaştırabilirsiniz.

Kümülatif Vergi Matrahı Taşınabilir Mi?

Bu soruya kısa bir yanıt olarak evet cevabını verebiliriz, fakat kümülatif vergi matrahının her durumda taşınamayacağını da belirtmek gerekmektedir. Bir çalışanın kümülatif vergi matrahını taşıyabilmesi için halihazırda çalıştığı iş yerinden çıkarak aynı işverene ait olmak üzere farklı bir işyerine geçiş sağlamalıdır. Söz konusu çalışan eğer farklı işverenlere ait bir yerde iş yerini değiştirecek ve işe başlayacak ise kümülatif vergi matrahını taşıması mümkün değildir. Bu geçiş yalnızca aynı işverenlerin işleri arasında geçerli olmaktadır. Bunun yanı sıra çalışan kişinin farklı işverenlere ait olan farklı işyerlerinde çalışması durumunda gelirler ayrı ayrı hesaplanacağından kümülatif vergi matrahlarını birleştirmesi de mümkün değildir. 160 Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğine göre bu kural şu şekilde geçmektedir. “Bir hizmet erbabının birden fazla işverenden ücret alması halinde her bir işverenin ödediği ücretler ayrı ayrı vergilendirilmektedir. Dolayısıyla vergi tarifesi her bir işverenin ödediği ücrete, diğer işveren veya işverenlerin ödediği ücretle ilgilendirmeksizin ayrı ayrı uygulanmaktadır.”

Kümülatif Vergisi ve Gelir Vergisi Matrah Artırımı Nasıl Olur?

Kümülatif vergisi ve gelir vergisi matrahını önceden belirlenmiş vergi mükellefleri yükümlülüklerine bağlı olmak üzere yükseltilebilmektedir. Bunun için gerekli olan koşul zamanında ve doğru şekilde ödeme yaparak matrah artırımı yapılan yıllar için gelir vergisi beyanının incelenmesidir. Yalnızca beyan edilen yıllar için inceleme yapıldığından sonra gelen yıllar için başka vergi tarhiyatı yapılmamaktadır. Bu kapsamda kümülatif vergisi ve gelir vergisi matrah artırımında düzenleme yapılan maddeler şekildeki gibi listelenmiştir:
● Nakit veya gayri nakdi fark etmeksizin kullanılan kredilere ait faiz veya ferilere bağlı olan ödemelerin aksatılması durumunda sicil affı söz konusu olduğunda gerekli düzenlemeler yapılabilir.
● Yıpranma payı ve taşınmazlara bağlı olan maddi varlıklar tekrar değerlendirilmeye alınabilir.
● Şirketlerin halihazırdaki kayıtları, fiili olarak durum ve olaylara bağlı olarak uygunluğuna göre tekrar düzenlenebilir.
● Kamuya ödenmesi gereken borç miktarları tekrar düzenlemeye sokulabilir ve ek olarak buna göre bir ödeme planı oluşturulabilir.
● Halihazırdaki veya ortaya çıkma ihtimali olan ihtilafların bitmesi halinde düzenlemeye gidilebilir.
● Meslek birlik veya odalara olan borçlar kapsamında tahsilat yapılma işlemlerinde düzenlemeler yapılabilir.

2023 Kümülatif Vergi Matrahı Ücretleri Nelerdir?

Kümülatif vergi matrahı, brüt maaşınızdan yapılmış olan kesintiler doğrultusunda elde edilen net maaş üzerinden hesaplamalar yapılmasıdır. 2023 yılı itibariyle gelir vergisi hesaplamalarında çarpım tutarları %15 oranında başlamaktadır. Bu oran kümülatif vergi matrahına göre %20, %27, %35 ve %40 oranı ile devam etmektedir.

Kümülatif Vergi Matrahı Nasıl Sorgulanır?

Kümülatif vergi matrahı sorgulaması, bir kişi ya da kuruma ait olan vergi levhasını e-Devlet kapısı üzerinden yapılabilmektedir.