Ara Dinlenme (Mola)

 

Ara Dinlenme (Mola)

Ara Dinlenme (Mola) Nedir?

Ara dinlenme ya da bir diğer adıyla mola, kurumsal yaşantıya aşina olan kişilerin oldukça sık karşılaştığı bir kavramdır. Söz konusu kavram, kurum ya da kuruluşlarda aktif olarak çalışan personelin yapmakta olduğu işine aşa vererek dinlenmesi, kafasını toparlaması ve işine yeniden uyum sağlayabilmesini temin eden hukuki bir hak olarak tanımlanmaktadır. Çeşitli etkenlere bağlı olarak belirlenen ara dinlenme süresi, personelin daha sağlıklı ve motive bir biçimde çalışmalarını amaçlamaktadır. Bahsi geçen çeşitli etkenler: İşin gereği, iş yerinin gelenekleri, günlük mesai süreleri vs. olarak gözler önüne çıkmakta ve bu etkenler sonucunda uygulanan ara dinlenme, kurum ya da kuruluşlarda yer alan personellerin yorgunluk esaslı verimsizliklerini engellemektedir.

Hukuki bir hak oluşuyla da resmiyetini gözler önüne sermekte olan ara dinlenmenin söz konusu hukuki tarafı daima merak konusu olmaktadır. Bu durumu açıklamak için ilgili kanunu araştırmak ve bilgi toplamak gerekmektedir. Söz konusu kanun 4857 sayılı İş Kanunu olarak geçmekte ve bu kanunda yer alan madde 68’de ara dinlenmeye ilişkin asgari süreleri belirtilmektedir. Asgari süreleri belirtmesi nedeniyle söz konusu sürelerin artırılması tamamen kurum ya da kuruluşun yetkili kişilerine kalmaktadır. Düzenlemede günlük çalışma süresinden sayılmayan ara dinlenme süreleri, personelin işveren tarafından alması gereken bir yasal haktır. 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve 5953 sayılı Basın İş Kanunu’nda yer almakta olan ve zaruri görülmekte olan ara dinlenme, kurum ya da kuruluşlarda çalışmakta olan personellerin her birine aynı anda verilmek zorunda olmamaktadır. Böylece personeller belirli bir düzene göre sınıflandırılabilmekte ve ayrı saatlerde ayrı gruplarda ara dinlenmeye çıkabilmektedirler. Bu durum ise ara dinlenme kavramında önemli olanın ve vurgulanmak istenenin ara dinle kavramının kendisinin olmadığını aksine kurum ya da kuruluşlardaki çalışanların dinlenebilmesi olduğu görülmektedir.

Ara Dinlenme Süresi Ne Kadar Olmalıdır?

Kurum ya da kuruluşlarda görev alan ve hizmetlerini sunan personellerin zihinsel ve fiziksel sağlığını gözetmesiyle bilinen ara dinlenme kavramı, kurumsal yaşantının başarılı olması için sahip olunması tavsiye edilen temel ilkelerden biridir. Söz konusu kavram, kurum ya da kuruluşlarda belirli saatler içerisinde aktif olarak görev almakta olan kişilerin verimli ve motive kalmalarını hedeflemekte ve bu durumu bahsi geçen kişilere dinlenebilecekleri bir vakit sağlayarak temin etmektedir.

Gerek vizyonu gerekse faydalarıyla daima öne çıkmayı başaran ara dinlenme kavramı hakkında merak edilen ve halen edilmekte olan birçok husus bulunmaktadır. Söz konusu hususlardan en sık gözlemleneni ara dinlenme sürelerinin ne kadar olması gerektiği sorusudur. Bahsi geçen sorunun cevabını net bir biçimde beklemek oldukça yanlış bir tutum olarak görülmektedir. Bunun nedeni, ara dinlenme sürelerinin asgari bir süreye sahip olmalarına rağmen söz konusu sürenin işveren, çalışma süreleri ve diğer birtakım unsurların etkisiyle değiştirilebilmesinin mümkün olmasıdır. Fakat hukuki bir hak olması nedeniyle ara dinlenme kavramına ‘asgari’ bir süre tahsis edilmiştir. Söz konusu sürelerin neye göre belirlendiği aşağıda belirtilmiş ve açıklanmıştır.

• Bir kurum ya da kuruluşta 4 saat ya da daha kısa süreli işlerin söz konusu olduğu durumda ara dinlenme süreleri 15 dakika olarak belirlenmektedir.
• Bir kurum ya da kuruluşta 4 saatten 7.5 saate kadar uzanan işler için ara dinlenme süresi ise 30 dakika olarak belirtilmektedir.
• Bir kurum ya da kuruluşta 7.5 saati aşan işler adına uygulanmakta olan ara dinlenme süresi 1 saat olarak bilinmektedir.

Yukarıda verilen asgari ara dinlenme süreleri bilgilerinden hareketle iş yükünün ve mesai saatinin artışının haliyle ara dinlenme sürelerine etki ettiği görülmektedir.

İş Kanunu’nda Çalışma ve Mola Saatleri

İş Kanunu’nda yer almakta olan 68.madde gereğince ara dinlenmenin bir kurum ya da kuruluşta bulunan tüm personellere uygulanması gerektiği görülmektedir. Örneğin, sigara molasına çıkan çalışanlar ile sigara kullanmayan çalışanlar da molaya çıkmalıdırlar. 1475 sayılı İş Kanunu’nda ara dinlenme için asgari süreler ortaya çıkarılmıştır. Söz konusu süreler aşağıda belirtilmişlerdir.
• 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
• 4 saatten fazla ve 7.5 saate kadar (7.5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat
• 7.5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat

İş Kanunu’na göre yukarıda belirtilen asgari sürelerin altında mola süreleri oluşturulması halinde İş Kanunu’nda yer alan 104.madde gereğince söz konusu kurum ya da kuruluşlar cezaya tabi tutulmaktadırlar. Bu durum da ara dinlenmesi ve mola hususunda İş Kanunu’nun oldukça kapsamlı ve etkili olduğunu gözler önüne sermekle beraber aynı zamanda söz konusu durumun ciddiyetinin de altını çizmektedir.

11 Saati Aşan İşlerde Ara Dinlenme Süresi Ne Kadar?

11 saati aşmakta olan ara dinlenme sürelerine geçmeden önce kanunen belirlenmiş mesai saatleri hakkında gerekli bilgilerin edinilmesi gerekmektedir. Normal şartlar altında mesai sürelerinin 7.5 saat ile 11 saat arasında olmaları gerekmektedir. Fakat söz konusu şartların sağlanmaması durumunda farklı bir ara dinlenme süresi ortaya çıkmaktadır.

Peki, söz konusu 11 saati aşan işlerde ara dinlenme süresi ne kadardır?

Kurum ya da kuruluşların kurumsal yaşantılarındaki başarılarını ve vizyonlarını da gözler önüne sermesiyle bilinen ara dinlenme süreleri büyük bir ilgiyle karşılanmaktadırlar. Bu ilgi sonucunda ise yukarıda yazılmış soruların oluşumu artmaya başlamaktadır. Söz konusu sorunun cevabına gelecek olursak, kurum ya da kuruluşların mesai sürelerinin 11 saati aşması durumunda Yargıtay tarafından 1.5 saatlik bir dinlenme süresi gerektiği öngörülmüştür. Bu nedenle kurum ya da kuruluşların sahip oldukları mesai süreleri ile orantılı olacak bir biçimde dinlenme sürelerine karar vermeleri büyük bir önem arz etmektedir.

Çocuk ve Genç İşçiler İçin Farklı Ara Dinlenme Süreleri Var Mı?

Ara dinlenme sürelerinin kurum ya da kuruluşların yaşantılarında büyük bir yere sahip olduğu birçok kişi ve kurum tarafından kabul görmektedir. Bu kabul görünürlüğü sağlayan etkenlerden biri de söz konusu dinlenme sürelerinin hukuki haklar olmalarıdır. Söz konusu hukuki hak olan ara dinlenme süreleri hakkında çeşitli bilgiler İş Kanunu kapsamında yer almakta ve söz konusu kapsam hakkında gitgide artan soruların cevaplarını barındırmaktadır. Bu sorulardan biri de çocuk ve genç işçilerin ara dinlenme süreleri olup olmadığıdır. İş Kanunu 14 yaşını bitirmiş fakat 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış çalışan kişileri çocuk işçi olarak tanımlamaktadır. Söz konusu kanun, 15 yaşını tamamlamış ama 18 yaşını tamamlamamış çalışan kişileri ise genç işçi olarak tanımlamaktadır. Mevzuat göz önünde bulundurulduğunda çocuk işçi ile genç işçilerin ara dinlenme süreleri tahmin edileceği üzere diğer işçilerden farklı bir biçimde düzenlenmektedir. Söz konusu düzenleme aşağıda belirtilmiş ve açıklanmıştır.

• 2 saati aşan fakat 4 saatten az olan işler adına uygulanmakta olan asgari ara dinlenme süresi 30 dakikadır.
• 4 saatten 7.5 saate kadar olan işler adına uygulanmakta olan asgari ara dinlenmesi süresiyse 1.5 saattir

Yukarıda süre bilgisi verilen molaları günlük kullanma hakkına sahip olan işçilerin söz konusu hakları kullanmamaları halinde mola süreleri devir işlemine uğramamaktadır. Bu durum kanun tarafından da desteklenmektedir. Bahsedilen verilerin tamamından hareketle ara dinlenme sürelerinin kurumsal yaşantı için vazgeçilemez bir yapıtaşı olduğunu düşünmek yanlış olmayacaktır.