İş Sözleşmesi ve Türleri Nelerdir?

 

İş Sözleşmesi ve Türleri Nelerdir?

İş Sözleşmesi Nedir?

Birbirine bağımlı olacak şekilde ücret karşılığı çalışmayı gerektiren her türlü iş ilişkisini konu edinen sözleşmeye iş sözleşmesi adı verilir. Esasen iş sözleşmesinde işçi işverene bağlı olacak şekilde emir ve talimatları yerine getirmeyi, işveren ise ücret ödemeyi taahhüt eder.

İş sözleşmesi Türk Borçlar Kanunu anlamında bir sözleşme değil, İş Kanunu anlamında olan sözleşmedir. Bundan dolayı, sözleşme serbestisi sınırlı olarak yorumlanır. İşçi ile işveren kendi aralarında belli şartlar altında anlaşarak her türlü hükmü sözleşmeye koyamaz. İş Kanunu belirli unsurların sözleşmede belirli şekilde bulunmasını ister. Yani bu sözleşme, işçiyi işverene karşı koruduğu gibi işçiyi işçinin kendisine karşı da korur.

Özellikle iş hukukunda sözleşmede yer alan her husus kanun karşısında geçerli değildir. Çoğu zaman işveren kanunun yasakladığı hükümlere iş sözleşmesinde bilerek veya bilmeden bulunduğu için korunduğunu, işçi ise bu hükümler olduğu için hakkı olmadığını düşünür.

İş hukukundan doğan uyuşmazlıkların büyük çoğunluğu iş ilişkisinin henüz başında iş sözleşmesinin düzgün ve tutarlı bir şekilde yapılmamış olmasından kaynaklanır. İşçi ve işveren sözleşme yaparken ilerde doğabilecek bazı olası hukuki ihtilafları gözetmeden bu sözleşmeyi hazırlar veya sanki hukuki ihtilafları kesin surette sona erdirecekmiş gibi kesin hükümsüz maddeler koyarak hazırlarsa ciddi sorunlar ortaya çıkar. Bu durumdan dolayı sözleşmenin hazırlanmasında tecrübeli iş hukuku avukatlarından yardım alınmalıdır.

İş Sözleşmesinin Özellikleri Nelerdir?

İş sözleşmesinin bazı özellikleri şu şekildedir:
İş protokolü yasada aksi bir durum belirtilmediği takdirde bu süre içinde özel bir hale tabi bulunmamaktadır.
Süresi bir sene ya da daha uzun bulunan iş sözleşmelerinde sözleşmelerin yazılı olması mecburidir.
İş protokolleri damga vergisinden, resim ve harçtan muaf sayılmaktadır.
Yazılı olmayan protokollerde ise işveren işçilere en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarının, günlük yada haftalık çalışma süresinin, ücret ödeme süresinin, fesih halinde tarafların kesinlikle uyması gereken kuralların belirtildiği bir belgeyi vermeleri gerekir. Bu belgeyi sağlamayan işverenlerin her işçi için belirli bir miktar ceza ödemeleri gerekir. Bundan dolayı iş sözleşmeleri ile ilgili tüm kurallara uymak ve sözleşmeleri belirli bir süre içinde işçi ve işverenlerin muhafaza etmeleri gerekir.

İş Sözleşmesi Türleri Nelerdir?

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi

İş sözleşmesinin herhangi bir süreye bağlı olacak şekilde yapılmadığı hallerde belirsiz süreli iş sözleşmesi söz konusu olur. İş hukukunda asıl önemli olan iş sözleşmesinin belirsiz şekilde yapılmasıdır.

Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde; süreli fesih, haklı nedenle fesih, kıdem – ihbar tazminatı, ayrımcılık tazminatı, fazla çalışma ödeneği, yıllık izin vs. gibi iş hukukunda temel olarak bilinen unsurların tamamı söz konusu haline gelir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi

Belirli bir sürenin bulunması ve bununla birlikte belirli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif şartlara bağlı olarak yapılan iş sözleşmelerine belirli süreli iş sözleşmesi adı verilir.

Belirli süreli iş sözleşmesinde ihbar süresi ve ihbar tazminatı bulunmaz ve süre bitiminde iş ilişkisi sonlanır. İşverenlerin bu durumu kötüye kullanmaması adına belirli süreli iş sözleşmesi yapabilmek için objektif şartların varlığı aranır ve esaslı neden bulunmadıkça üst üste yapılamaz. Yapılmışsa bile bu durum hukuken belirsiz süreli olacak şekilde değerlendirilir ve bu sözleşme türünün sonuçlarını doğurur.

Tam Zamanlı İş Sözleşmesi

Türk Hukuku’nda bir haftalık çalışma süresi maksimum 45 saat olabilir. Sözleşmede haftada 4,5 saat çalışacağı üzerinde anlaşılmışsa ya da sözleşme de haftalık çalışma süresine ilişkin hiçbir hüküm yoksa bu sözleşme tam süreli olacak şekilde düzenlenen bir sözleşmesidir.

Yarı (Kısmi) Zamanlı İş Sözleşmesi

Haftalık 45 saatin altında kalan iş sözleşmelerine kısmi zamanlı iş sözleşmesi adı verilir. Eski kanun döneminde kötü niyetli bazı işverenler işçiyle 42 – 43 saatlik bir sözleşme imzalayarak yarı (kısmi) zamanlı gibi değerlendirip işçiyi birtakım haklardan mahrum bırakmaya amaçlarlar.

Kanun da bu durumun önüne geçmek için bir kural getirmiştir; kısmi süreli sözleşmelerden bahsedebilmek adına bu 45 saatlik sürenin 2/3’ünden (30 saat) daha az çalışmanın öngörülmesi gerekmektedir.

• Çağrı Üzerine Çalışma Esasına Dayanan Sözleşme
Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması durumunda iş görme edimini yerine getireceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi, çağrı üzerine çalışmaya dayalı şekilde olan iş ilişkisidir. Ne zaman çalışacağının belirlenme yetkisi bulunan tek taraflı olarak işverendedir. İş Kanunu işverenin keyfiyetine bazı sınırlama getirmiştir. Bu durumda çağrı üzerine görev alan işçinin belirli durumlarda çalıştırılmasa dahi ücrete hak kazanması söz konusu olur.

• Uzaktan Çalışma Esasına Dayanan Sözleşme
İşçinin işveren olan iş görme borcunu asıl işyerinde olacak şekilde değil de uzaktan kendi ortamında görmesine uzaktan çalışma adı verilir. Uzaktan çalışmanın İş Kanunu açısından farklı bir özelliği bulunmamaktadır.
İşveren uzaktan çalışmanın niteliğine göre işçiye işyerinde bilfiil çalışması halinde sağlayacağı tüm imkanları uzaktan çalışma durumunda da sağlamalıdır.

• Deneme Süreli İş Sözleşmesi
Kanunda tarafların isterlerse birbirlerini deneyebilmek için sözleşmeye deneme süresi maddesi koyabilecekleri veya ayrıca deneme süreli iş sözleşmesi yapabilecekleri şekilde düzenlenmiştir. Deneme süresi içerisinde işçi de işveren de herhangi bir sorumluluk altına girmeden sözleşmeyi feshedebilme imkanına sahiptir. Deneme süresinde fesih eden taraflar süre vermeden de fesih yapsalar ihbar tazminatı ödemezler.
Kanun deneme süresine bazı sınırlamalar getirmiştir. Çünkü bu süre sınırlanmadığı takdirde işverenler bunu kötüye kullanabilir. Söz konusu sınırlamaya göre deneme süresi maksimum 2 ay olabilir. Bu sınırlama bu süreyi aşamaz.

Takım İş Sözleşmesi

Birden fazla işçinin meydana getirdiği bir takım adına içlerinden birinin işverenle yaptığı iş sözleşmesine takım iş sözleşmesi adı veriilir. Takım klavuzu diğer işçileri temsilen hareket eder. Bu sözleşme yazılı olmak ve belirli unsurları ayrı ayrı içermek zorunluluğu bulundurur.

Toplu İş Sözleşmeleri

İş sözleşmesinin yapılması, içeriği, işçilerin genişletilmiş hakları ve sona ermesine ilişkin hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren arasında yada işçi sendikası ile işveren sendikası arasında yapılan iş sözleşmelerine verilen isimdir.

İş Sözleşmesi Nasıl Yapılır?

Genel şartlarda, iş sözleşmesi hazırlanırken yasalar tarafından aksi talep edilmediği sürece iş sözleşmesi belirli bir forma tabi tutulmak zorunda değildir. Bu nedenle, sözlü bir anlaşmaya hatta sözlü olmayan karşılıklı anlaşmaya dayalı istihdama dahi izin verilmektedir. Bunun haricinde, belirli bir yıl ya da daha uzun süre geçerliliği olacak istihdama karşı iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. İşveren ile çalışan arasında yazılı bir sözleşme imzalanmadığı durumlarda, işverenler çalışanlara yazılı bir belge vermekle yükümlüdürler ve bu belge şunları içermektedir:
● Genel Çalışma Konuları
● Özel Çalışma Konuları
● Maaş Miktarı ve Bulunuyorsa Ek Ödeme Bilgileri
● Ödeme Süresi
● Belirtildiği Durumlarda Sözleşme Süresi
● Sözleşmenin Feshine Dair Koşullar

Yasalara göre, Türk dilinin kullanımı ticari ilişkilerde zorunludur bu nedenle Türkiye’de bulunan ticari kuruluşların taraf olması ve Türkiye’de uygulanması halinde iş sözleşmelerinin Türkçe hazırlanması gerekmektedir. Normal şartlarda, bir iş sözleşmesi; istihdamın süresi, geçerlilik süresi ve son çalışma tarihini barındırmak zorunda değildir. Sözleşme, belli bir süre zarfı belirtilmediği sürece açık uçlu bir süre için yapılmış sayılmaktadır. Bunun yanı sıra, sabit süreli sözleşme olarak adlandırılan sözleşmelerde açıkça belirtilmemesine rağmen çalışma süresi objektif olarak belirlenebilir bir olay için yapılmaktadır. Buna örnek olarak belirli bir inşaat projesini örnek gösterebiliriz.

Bunların yanı sıra genellikle iş sözleşmelerinde aşağıda verilenler yer almaktadır:
● Sözleşmenin İmzalandığı Tarih
● Ücret ve Ödeme Tarihi
● Çalışanın Görev Tanımı
● Tarafların Resmi Bilgileri (İsim, Adres Vs.)
● Çalışma Süreleri
● Fesih Durumları
● Sözleşmenin Belirli Ya Da Belirsiz Süreli Olduğu

İş Sözleşmesi Bitince Ne Olur?

Belirli bir iş sözleşmesi, aksi belirtilmeyen durumlarda fesih bildiriminde bulunmak gerekmeksizin süre bitiminde kendiliğinden sona ermektedir. Bazı durumlarda ise belirli süreli sözleşme, süre bitiminin ardından örtülü olarak sürdürülmeye devam ediyorsa, belirsiz süreli sözleşmeye dönüşmektedir. Birkaç defa yenilenen sözleşmelerin ardından iş sözleşmesi yenilenmemeye başladıysa çalışanların iş süresinin bittiği anlamına gelmektedir ve çalışanlara kıdem tazminatı verilmektedir.

İş Sözleşmesi Ne Zaman Geçersiz Olur?

İş Sözleşmesinin yanılma, aldatma, korkutma gibi irade bozukluğu ya da aşırı yararlanma durumlarından herhangi biri ile tehlikeye atılması durumunda ilgili taraf için iş sözleşmesinin iptali gerekmektedir ve iş sözleşmesi geçersiz sayılmaktadır. Bunun haricinde, sözleşme konusunun imkansız olması iş sözleşmesinin geçersiz olduğu durumlar arasındadır.

İş Sözleşmesi Bitince Tazminat Alınır Mı?

Daha önce de bahsedildiği gibi, belirli bir iş sözleşmesinin bitiminde sözleşmenin yenilenmemesi gibi bir durumda işten ayrılan çalışan kıdem tazminatı alabilmektedir. Fakat, sözleşmenin yenilenmeyeceği işveren tarafından bildirilmelidir. Aynı zamanda, bir iş yerinden kıdem tazminatı alabilmek için o iş yerinde en az bir yıl çalışmanız gerekmektedir. Bunun yanı sıra, işçinin tazminat alabilmesi için kendisi tarafından haklı nedenlerle ya da işveren tarafından haksız nedenlerle iş sözleşmesinin feshedilmesi gerekmektedir.

Kimler İş Sözleşmesi Yapamaz?

Tarafların iş sözleşmesi yapabilmek adına fiil ehliyeti sahibi olmaları gerekmektedir. İş sözleşmeleri, ayırt etme gücüne sahip olmayan kişiler için geçersizdir ve bu kişiler iş sözleşmesi yapamamaktadırlar. Fakat, böyle bir durum olduğu takdirde bile hükümsüzlük anından öncesi için karşılıklı alacaklar ve borçlar geçerli kabul edilmektedir. Aynı zamanda iş sözleşmesi yapmanın yasak olduğu durumlar bulunmaktadır ve böyle durumlarda kişiler iş sözleşmesi yapamazlar. 16 yaşını doldurmayan gençler ve çocuklar iş sözleşmesi yapamazlar. Aynı zamanda, ağır ve tehlikeli işlerde de yasaklar bulunmaktadır.

İş Sözleşmesi Feshi

İşten ayrılmak isteyen kişilerin ya da işçisini daha fazla bünyesinde barındırmak istemeyen işverenlerin daima merak ettiği bir konu olan iş sözleşmesi feshi için de belirli düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre eğer iş sözleşmesi feshini işveren yapıyorsa fesih bildirimi açık ve net şekilde belirterek yazılı bir şekilde hazırlaması gerekmektedir. Bu şekilde sebepsiz yere iş çıkarmalarından işçi korunmakta ve menfaati gözetilmektedir. Eğer işçi 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirtilen nedenlerden dolayı çıkarılmışsa ve işveren haklı nedenlere sahipse işçi bu feshe karşı çıkamaz veya işsizlik ödeneğinden yararlanamaz.

İş Sözleşmesi İmzalarken Nelere Dikkat Edilmelidir?

İş sözleşmesi yasalar karşısında tam bir kanıt ve resmî belge niteliği taşıdığından dolayı işçinin iş sözleşmesi imzalamadan önce neye imza attığını ve hangi sorumluluğun altına girdiğini iyice bilmesi gerekmektedir. Sözleşmede işverenin istek ve kuralları açık ve net bir şekilde yansıtılmalı, işçi de bunları detaylıca okuyarak kendisine uygun olup olmadığını değerlendirmelidir. İşveren iş sözleşmesini hazırlarken kanunun şart koştuğu bazı maddelere iş sözleşmesinde yer vermelidir. İşçinin bu kuralları bilmesi ve iş sözleşmesinde bu maddelerin varlığını kontrol etmesi gerekmektedir. Örneğin sözleşme tarihi, süresi, yenilenme dönemi, ad, soyad ve unvan gibi bulunması zorunlu olan bilgilerin yer aldığından emin olunmalıdır.

İş sözleşmesi imzalandıktan sonra işçinin bir nüshasını alması çok önemli bir konudur. Aksi takdirde sözleşmede değiştirilen maddeler veya diğer başka usulsüzlükler için işçi hak iddia edemez. Bu sebeple işçinin imzaladığı kağıtları elinde tutması büyük önem taşımaktadır.

Sözleşmeleri üşenmeden, dikkatlice ve anlayarak okumanız daima ileriki zamanda karşılaşılabilecek olumsuz durumları engelleme amacıyla önemli bir husustur. Hukuk karşısında herhangi bir bahane üretemezsiniz, yalnızca imzaladığınız belgeler geçerli olur.

İş Sözleşmesi Kaç Ay Olur?

Bu konu ne türde iş sözleşmesinin yapıldığına göre değişiklik göstermektedir. Eğer taraflar belirli iş sözleşmesi imzalayacaksa bunun için belirli bir alt sınıra uymak zorunda değillerdir. Belirli iş sözleşmesi minimum olarak 1 gün yapılabilmektedir, sözleşmenin kaç aylık olacağı kısmı ancak işverenin hazırladığı sözleşmede belirttiği üzere incelenir. Fakat maksimum süre için belirli düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre Türk Borçlar Kanunun 430. Maddesinde “Taraflardan her biri, on yıldan uzun süreli hizmet sözleşmesini on yıl geçtikten sonra, altı aylık fesih bildirim süresine uyarak feshedebilir. Fesih, ancak bu süreyi izleyen aybaşında hüküm ifade eder.” şeklinde bir hüküm bulunmaktadır.

İş Sözleşmesi Yoksa Ne Olur?

İş sözleşmesinin asıl amacı tarafları korumak olup herhangi bir yanlış durumda veya usulsüzlükte kişilerin yasal ortamda kendilerini savunabilmesini sağlamaktır. Bu sebeple iş sözleşmesinin olmadığı durumda taraflar durumu kanıtlamayacakları için herhangi bir hak iddia edemezler. Özellikle işçilerin menfaatinin gözetilmesi için çok önemli bir yeri olan iş sözleşmesinin mutlaka imzalanması gerekmektedir. Bunun yanı sıra iş sözleşmesi olmadan işçi çalıştırılması yasal olmayan bir durumdur. İşçinin sözleşmesiz olarak işe başlaması durumunda işveren, işçiye çalışmaya başlama tarihini takiben en az 2 ay sonrasına kadar çalışma koşullarını, saatlerini ve ücreti belirtmek durumundadır. İşveren sözleşme yapmadığı durumda idari para cezası ödemesi zorunludur.

İş Sözleşmesinde Ücret Yazar Mı?

İş sözleşmesinde işçinin ücret bilgilerinin yazması zorunludur. Bunun yanı sıra eğer işçi saatlik çalışıyorsa saat başı ne kadar ücret alacağı ya da farklı bir süre belirlenmişse o süre içerisinde ne kadar ücret alacağının iş sözleşmesinde işveren tarafından belirtilmesi gerekmektedir. İş sözleşmesinin yapılmadığı durumlarda dahi işverenin işçiye ücret ve saatlerini belirten yazılı bir belge vermesi zorunlu hale getirilmiştir.

İş Sözleşmesini Kim Hazırlar?

İş sözleşmelerini işveren ya da işveren ile birlikte ilgili avukatlık veya danışmanlık kişileri hazırlamaktadır. İş sözleşmelerinin hazırlanmasında belirli maddelerin yer alması zorunlu bir durum olduğundan bazı zamanlar bu sözleşmelerin kapsamlı ve doğru bir şekilde hazırlanması zor bir durum haline gelebilmektedir. Bu kapsamda işverenler uzman kişilerden yardım alarak iş sözleşmesini hazırlayabilirler.

İş Sözleşmesi Bitince Ne Olur?

İş sözleşmesinde belirtilen sürenin sonuna gelindiğinde geçerli olan kural ve maddeler kendiliğinden sona ermektedir. İşçi faaliyetine devam edeceği durumda sözleşme yenilenir veya yeni bir sözleşme hazırlanıp imzalanır. Fakat sözleşme bitmesinden sonra işçinin işine son verilirse işçi bir hak iddia edemez. Çünkü bu durum bir iş feshi olarak geçerli sayılmamaktadır. Dolayısıyla işçi kıdem tazminatı gibi diğer haklarına da sahip olmayacaktır.

İş Sözleşmesi Personele Verilir Mi?

İş sözleşmesinin hazırlanmasından sonra iş sözleşmesinin sayfaları tek tek imzalanarak işverene verilir, ardından aynı sözleşmenin ikinci bir kopyasını işçi tekrar imzalayarak bir nüshasını da kendisi alır. İşverenin işçiye talep ettiği halde iş sözleşmesinin bir nüshasını vermeme hakkı yoktur. İşçi imzaladığı iş sözleşmesinin bir nüshasına kendisi de sahip olma hakkına sahiptir.

Kimler İş Sözleşmesi Yapamaz?

İş sözleşmesi yapabilmek için bazı niteliklere sahip olunması gerekmektedir. Örneğin iş sözleşmesinin imzalanabilmesi için iki tarafın da fiil ehliyetine sahip olmaları zorunlu olan bir durumdur. Yani kişi eğer okuduğunu anlama kapasitesine sahip değilse ve ayırt etme gücü taşımıyorsa o kişi ile imzalanan iş sözleşmelerinin bir geçerliliği bulunmaz.

İş Sözleşmesi Örnekleri Nelerdir?

İş sözleşmesine örnek olabilecek şekilde belirli bir iş sözleşmesini şekildeki gibi tarif edebiliriz:

İŞVEREN
UNVAN : .........................................................................
ADRESİ : .........................................................................
SSK İşyeri Sicil Nosu : .........................................................................
Vergi Sicil Nosu : .........................................................................

PERSONELİN
Adı Soyadı : .........................................................................................................
T.C. Kimlik No : .........................................................................................................
Doğum Yeri ve Yılı : .........................................................................................................
İkametgâh Adresi : .........................................................................................................
.................................................................................................................................................
Ev ve Cep Tel : .........................................................................................................

SÖZLEŞMENİN
Başlangıç Tarihi : ....../....../.............
Bitiş Tarihi : ....../....../.............
Sözleşmenin Türü : Belirli Sürelidir.
Ücret ( Brüt/Net ) : ................................................ TL/AYLIK
Yapılacak işin konusu : .......................................................................................
Deneme süresi : ( ) aydır / yoktur
-Sözleşmede adı geçen işveren deyimi,' ................................................................... 'ni,
Personel deyimi ise bu sözleşme de ismi geçen .......................................................’yı ifade eder.

MADDE 1) PERSONELİN SORUMLULUKLARI: (Bu kısımda sorumluluklara yer verilir.)
MADDE 2) İŞVERENİN SORUMLULUKLARI: (Bu kısımda işverenin sorumluluklarına yer verilir.)
MADDE 3) SÖZLEŞME SÜRESİ, FESHİ VE TAZMİNATLAR: (Detaylı bilgileri içerir.)
MADDE 4) SON HÜKÜMLER: (Bu kısımda sözleşmenin son hükümlerine yer verilir.)

İşveren veya Vekili Personel

(İmza Kaşe) (İmza)