Ücret Nedir?

 

Ücret Nedir?

Ücret

Ücret, çalışan kimselerin bir işverenin kapsamı altında söz konusu işverene bağlı bir biçimde sunduğu hizmetlerin karşılığı olarak alınan maddi menfaatler olarak tanımlanmaktadır. Hem bedensel hem de fiziksel bir biçimde ortaya konulan emeğin karşılığı olarak görülen ücret, kişilerin maddi tatminliğini artırmakla kalmayıp aynı zamanda manevi tatminliğini de artırmaktadır. Bu nedenle söz konusu ücret kavramının büyük bir önem arz ettiğini söylemek yanlış olmayacaktır.

4758 Sayılı İş Kanunu’nda yer almakta olan 32.maddeye göz atıldığında çalışma ve para karşılığı olan ücretin; ‘ücret geniş bir bakış açısıyla düşünüldüğünde yapılan ve sunulan bir iş karşılığında işveren ya da üçüncü kişiler tarafından temin edilen ve para aracılığı ile ödenen tutar’ şeklinde bir tanıma sahip olduğu görülmektedir. Birçok türe de sahip olmasıyla bilinen ücret kavramı, kurumsal yaşantı için büyük bir öneme sahip olmaktadır.

Ücretin Nitelikleri Nelerdir?

İşverenden 1 yıl içerisinde elde edilen bir kazanç olarak kendinden bahsettirmeyi başaran ücret kavramı, gelir vergisine tabi tutulmaktadır. Söz konusu gelir vergisine tabi tutulabilmesi içinse ücretin ücret sayılabilmesi gerekmekte ve söz konusu durumun da belli başlı nitelikleri karşılaması gerekmektedir. Bahsi geçen nitelikler aşağıda belirtilmiş ve açıklanmışlardır.
• Alınan herhangi bir ödeme veya kazancın ücret olarak sayılabilmesi için ilk olarak çalışan kişinin bir işveren kişiye tabi olması gerekmektedir.
• Çalışan kişi tarafınca yerine getirilen hizmetin belirli bir iş yerinde gerçekleştirilmesi zaruri görülmemekle beraber çalışan kişilerin bir iş yerine bağlı olmaları gerekmektedir.
• Para şeklinde alınan ödemenin daima sunulan bir hizmet karşılığında yapılması gerekmektedir. Hizmet karşılığı olarak: ödeme, nakit, ayın (hizmetin karşılığı olarak mal vermesi) ya da para ile temsilinin sağlanabileceği menfaatler (araç sağlanması vs.)

Yukarıda belirtilen nitelikleri sağlamakta olan ücretler, ücret olarak kabul görmektedirler. Aksi takdirde belirtilen nitelikleri taşımayan ödemelerin ücret olarak görülmesi mümkün olmamaktadır.

Ücretin Çeşitleri Nelerdir?

Çalışan kişi ile işveren kişi arasındaki farklı etkenlere bağlı olarak çeşitli ücret türlerinden biriyle ödeme sağlanmaktadır. Anayasa’da, İş Kanunu kapsamında ve SGK’da görülen söz konusu ücret çeşitleri aşağıda belirtilmiş ve açıklanmışlardır.

Temel Ücret

İşveren kişi ile çalışan kişi arasında yapılan iş ile ilişkili sözleşmelerde belirtilen ve hiçbir şart İleri sürülmeksizin işveren kişinin işçiye ödeyeceğini bildirdiği ücrete temel ücret denmektedir. Söz konusu temel ücret nedir sorusuna; asıl ücret ya da çıplak ücret şeklinde de yanıt verilebilmektedir.

Bu tanımdan hareketle iş hayatında duymaya alışık olunan temel ödeme nedir sorusuna da yanıt bulunmaktadır: İşveren kişi tarafından çalışana yapılan temel ücret ödemesine temel ödeme denir.

Ücret Ekleri

İş ile ilgili sözleşmelerde belirtilen ve çalışana her durumda verilmesi gereken asıl ücret dışında artı olarak yapılmakta olan yardım niteliğindeki yararlara ücret ekleri denmektedir. Devamlılığı olmayan ve sadece belli zamanlarda verilmekte olan ücret ekleri tazminat hesaplarına yansıtılmamaktadır. Peki tazminata yansıtılan söz konusu ücret ekleri nelerdir?

• İkramiye
Çalışan kişilerin başarılarını takdir etmek ve motivasyonu artırmak için işveren tarafından yılda bir kez veya yılın belli başlı zamanlarında olmak üzere 4 defayı geçmeyecek şekilde yapılan ödemelere ikramiye denmektedir. İkramiye ödemesi iş ile ilgili sözleşmelerde de belirlenebileceği gibi işveren tarafından isteğe bağlı olarak da verilebilir.

• Prim
İkramiyeye benzer olarak prim de çalışan başarılarını takdir etmek ve çalışan motivasyonunu arttırmak için işveren tarafından verilen ücret eklerinden biri olarak tanımlanmaktadır. Fakat ikramiyede çalışanın aylık gelirinin artırılması hedeflenmekteyken primde aylık geliri artırmaya ek olarak yapılan işin niceliğini ve niteliğini artırmak da hedeflenmektedir.

• Komisyon
Çalışanın kişilerin işverenlerine sağladıkları yarar sonucunda belli bir yüzde ile işverenden aldığı ücrete komisyon denmektedir. Komisyon asıl ücrete ek olarak verilmektedir ama bazı durumlarda komisyonun kendisi asıl ücretin yerini almaktadır. Böyle bir durumda ise işverenin çalışana belli bir limit ile en az ücret garantisi vermesi gerekmektedir.

Sosyal Yardımlar

İşverenin belli bir hizmet veya iş karşılığı beklemeksizin çalışanlarının bazı ihtiyaçlarını karşılaması amacıyla yaptığı ödemelere sosyal yardım denmektedir. Yol parası, yemek parası, bayram harçlığı, yakacak yardımı, aile ve çocuk için giyecek yardımı, kira yardımı, özel sağlık sigortası gider yardımı, erzak yardımı sosyal yardım ödemeleri arasında yer almaktadırlar.

Götürü Ücret

Götürü ücret, yapılan bir işin parça başına hesaplanmasının zor olduğu durumlarda veya sadece yılın belli zamanlarında yapılan işin sonucuna göre yapılmakta olan ödemeler olarak tanımlanmaktadır.

Yukarıda açıklanan ücret çeşitlerinden hareketle, çalışanlarını maddi açıdan tatmin etmeleri için işverenlere birçok fırsat sunulduğu görülmektedir.

Giydirilmiş Ücret Nedir?

Birçok çeşidinin olması ile öne çıktığının altını çizmiş olduğumuz ücretin sahip olduğu bir diğer çeşit bulunmaktadır: Giydirilmiş ücret. Giydirilmiş ücret, işveren kişinin çalışana sağlamakta olduğu ücret dışındaki ek sosyal menfaatlerin hesaplamaya dahil edilmesiyle sonucunda elde edinimi sağlanan ücret olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu menfaatler yemek, yol ücreti, ikramiye, sağlık sigortası gibi birtakım haklardırlar. Çalışan bahsi geçmiş menfaatlerin bir kısmından nakdi bir biçimde yararlanmıyor olsa dahi sonuçlarından hareketle işveren kişinin, çalışan için maliyetine katlandığı mevzu bahis hizmetler, giydirilmiş ücrete dahil edilmektedir.

Yukarıda verilmiş tanımdan hareketle, giydirilmiş ücret kavramının neden ücret çeşitleri arasından sıyrılıp ayrı bir başlığa ihtiyaç duyduğunu açık bir biçimde görmek mümkündür.

Ücret Nasıl Ödenir?

4857 Sayılı İş Kanunu kapsamında yer almakta olan madde 32’de görüldüğü üzere ücret, ‘bir kimseye belirli bir iş karşılığında verilmekte olan ve para ile ödenen tutar’ şeklinde bir tanıma sahip olmaktadır. Bu tanımda belirtilen para ile ödenen kısmından hareketle, işverenler çalışanlarına bono, kupon, eşya vs. gibi unsurlarla ödeme yapmaları mümkün olmamaktadır. Söz konusu nasıl ödemenin yapılması gerektiğine ek olarak, çalışan sayısının belirli bir sayıyı aşması durumunda bahsi geçen ücretlerin banka hesaplarına yatırılması gerekmektedir. Kısaca özetlemek gerekirse, çalışan kişinin hizmetinin karşılığı daima para ile ödenebilmektedir. Bu durum da ücretin para ile ödenmesi gerektiğini gözler önüne sermektedir.