Bedelli ve Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?

Sermaye Nedir?

Sermaye ya da bir diğer bilinen adı ile kapital; ekonomi biliminde mal veya gerekli maddeleri üretmek için kullanılan makine ve fabrika gibi fiziksel araçların bütününe verilen isimdir. Ekonomi bilimindeki sermaye kavramı ve finanstaki sermaye kavramı birbirlerinden farklıdır. Finansta sermaye kavramı, ekonomideki sermaye kavramından farklı olarak sermaye üzerindeki mülkiyet hakkını ifade eder. Paraya dönüştürülebilen bono, hisse senedi gibi değerler de sermaye olarak kabul edilir.

Bedelli Sermaye Artırımı Nedir?

Bedelli sermaye artırımı; bir şirketin esas sermayesine karşılık olan hisse senetlerinin bedellerinin ödenmesinin ardından genel kurul kararı ile yeni hisse senedi çıkarılarak şirket sermayesinin arttırılmasıdır. Sermaye artırımına katılmak istemeyen pay sahipleri rüçhan haklarını "Bist Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı" aracılığı ile satabilirler. Yeni hisse senetleri çıkarılarak şirket sermayesini artırmayı mümkün kılan bedelli sermaye artırımı, kurumların kasasına ek gelir kazandırır. Bu işlem sayesinde şirket ortaklarının hisse oranları piyasada değer kazanır. Şirket ortaklarına tanınan rüçhan haklar kullanılarak yeni hisseler satın alınabilmektedir. Bedelli sermaye artırımı sayesinde; şirkete ek bir finans sağlanır, şirketin faaliyet alanı genişletilir, şirket ortaklarının rüçhan haklarını kısıtlaması ve yeni yatırımcılara rüçhan hakkının tanınabilmesi gibi önemli özellikler tanınır. Şirketlerin sahip oldukları bedelli sermaye öz kaynak olarak kabul edilir, öz kaynakların borçlardan fazla olduğu durumlar bir avantaj olarak görülür.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?

Bedelsiz sermaye artırımı; şirketin mevcut ortaklarından bedel ödeme karşılığı olmaksızın talep edilen yeni hisse senetlerinin çıkarılarak şirket sermayesinin artırılması olarak açıklanabilir. İç kaynaklardan sağlanan bedelsiz sermaye artırımında kuruluşun kasasına hiçbir ek para girişi sağlanmaz. Bedelsiz sermaye artırımı, hisse senetlerinin değerini artırmak için kullanılan bir yöntemdir ve şirketin piyasa değerini koruması gibi birtakım avantajlar sağlar. Aynı zamanda bedelsiz bölümü olarak da adlandırılan bedelsiz sermaye artırımında hisse senetleri şirket ortaklarına dağıtılmaktadır.

Bedelsiz sermaye artırımının bazı özelliklerinden bahsetmek gerekilirse; şirketlerdeki mevcut ortakların sermaye artırımı oranına karşılıksız şekilde hisse vermesi, şirketin kasasına ek para girişi sağlamaması, sonucunda kurumun veya şirketin piyasa değerini değiştirmemesi için hisse senetlerinin fiyatında düzenleme yapılması söylenebilir.

Bedelli Sermaye Artırımı Nasıl Hesaplanır?

Bedelli sermaye artırımının hesaplanması için elinizde bazı verilerin bulunması gerekmektedir. Bu verilerden yola çıkarak, bedelli sermaye artırımı şu şekilde hesaplanabilir:
● Mevcut Lot Sayınız: Elinizdeki bölünmeden önce bulunan lot sayınızı temsil eder.
● Bölünme Oranı: Şirketin açıkladığı Rüçhan Hakkı Kullanım Oranıdır ve yüzde (%) şeklinde ifade edilmektedir.
● Rüçhan Fiyatı: Şirket rüçhan fiyatını açıklamalıdır. Rüçhan fiyatı başka bir tabirle Hakkı Kullandırma Fiyatıdır. Yani mevcut ortaklar yeni hisse senetlerini kaç TL'den alacaklarını gösterir. Bu tutar genellikle 1 TL'dir.
● Hisse Fiyatı: Bu hesaplama hisse senedinin bölündüğü günün bir önceki seansındaki ağırlıklı ortalama fiyatına göre yapılmaktadır.
● Elde Edilecek Lot Miktarı: Mevcut Lot Miktarı x (Bölünme Oranı/100)
● Bölünme Sonrası Toplam Lot: Mevcut Lot Miktarı + Elde Edilecek Lot Miktarı
● Ödenecek Tutar = Elde Edilecek Lot Miktarı x Rüçhan Fiyatı (genelde 1 TL'dir)
● Bölünme Sonrası Yeni Fiyat: Bölünme Öncesi Fiyat / (1+(Bölünme Oranı/100))

Bedelli Sermaye Artırımı İçin 3 Örnek

1. ABC şirketi 1 dolardan işlem gören 1.000 adet hisseye sahip olduğunu varsayalım. Bu durumda sermayesi 1.000 dolardır. Şirket 100% sermaye artırımına giderse, yatırımcılarından aldığı 1.000 dolar ile sermayesi 2 katına çıkacaktır. 1.000 adet daha hisse çıkartarak, hisse adedini de 2 katına çıkartır.

2. Bir şirketin 100 milyon TL (nominal) ödenmiş sermayesi, 250 milyon TL öz sermayesi ve 700 milyon TL de piyasa değeri olduğunu varsayalım. Bu şirket hissesinin fiyatı 700.000.000/100.000.000 = 7 TL olarak hesaplanacaktır. Bu şirketin, hisse başı 1,00 TL rüçhan hakkı kullanım fiyatı ile 200% oranında bedelli sermaye artırımı yapacağını varsaydığımızda şirketin ödenmiş sermayesi 100 milyondan 300 milyona, öz sermayesi ise 250 milyondan 250.000.000 + (1 x 200.000.000) = 450 milyona çıkacaktır. 1 adet hisseye sahip olan ve rüçhan hakkını kullanmak isteyen yatırımcı 1 x 2 = 2 TL karşılığında 2 adet yeni hisse satın alarak toplamda 3 adet hisseye sahip olacaktır. Bu işlem hisse fiyatını (7 x 100.000.000 + 2 x 100.000.000)/300.000.000 = 3 TL, piyasa değerini de 3 x 300.000.000 = 900 milyon TL haline getirilecektir.

3. XYZ şirketi yapmış olduğu bedelli sermayede mevcut veya yeni ortaklarına 1.0 TL nominal değere sahip beher hisse senedini 3.0 TL fiyattan kullandırmıştır. Bu durumda şirketin yapacağı muhasebe işlemi şu şekilde yapılacaktır; ihraç edilen her yeni senet için ödenmiş sermaye 1.0 TL, aradaki 2.0 TL'lik fark ise Emisyon Primi kalemine kaydedilecektir. Bu işlemin muhasebe prensipleri ile gösterimi şu şekilde olacaktır;
Kasa: 3.0 TL
Ödenmiş Sermaye: 1.0 TL
Emisyon Primi: 2.0 TL