BI (İş Zekası)

İş Zekası Nedir?

BI İngilizcede “Business Intelligence” kavramının kısaltılmış halidir. BI Türkçeye “İş Zekası” ve “Kurumsal Zeka” olarak çevrilmiştir ve bu şekilde kullanılmaktadır. İş Zekası işletmelerin verimliliklerini arttırmaya yarayan, farklı sistemler ve platformlar kullanarak elde ettiği verileri anlamlı ve kullanışlı bilgilere dönüştüren teori, yöntem, süreç, mimari ve teknolojiler bütünüdür. İş Zekası işlenmemiş verileri de analiz ederek veri madenciliği, online analitik işlemler, depolama, erişim, sorgulama ve raporlama gibi bir çok süreçle ilgilenir.

İş Zekası kapsamında olan birbirini etkileyen ve birbiriyle bağlantılı olan bileşenler aşağıda verilmiştir:
● Veri Madenciliği
● Süreç yönetim teknikleri, süreç madenciliği olarak da adlandırılabilir,
● Çok boyutlu analiz süreçleri,
● Tahmin ya da kural temelli mantıksal çözümlemeler,
● İş sürecinin çeşitli performans ölçüm araçları kullanılarak diğer iş süreç örnekleri ile kıyaslama,
● Raporlama.

Kısaca, İş Zekası sahip olunan verileri sistematik bir şekilde raporlayıp işletmelere sunar ve böylece hem zamandan tasarruf edilir hem de raporlama sürecindeki hata payı en aza indirilir.

İş Zekası Kavramı Ne Zaman Ortaya Çıkmıştır?

BI yani İş Zekası kavramını ilk olarak IBM araştırmacısı Hans Peter Luhn 1958 yılındaki makalesinde istenilen hedeflere doğru ilerlemek için aksiyon kılavuzu gibi bir yöntem içinde sunulan gerçeklerin birbirleriyle ilişkisini kavrama yeteneğini anlatmak için kullandı. Bu kavram 1950’lerin sonunda ortaya çıkmış olsa da son 10-15 yıldır aşinalık kazanmış ve hem dünyada hem de ülkemizde yeni yeni gelişmeye başlamıştır.

Raporlama Nedir?

Raporlama, İş Zekası’nın sağladığı 5 temel avantajdan biridir ve İş Zekası’nın merkezi bir yönüdür. İş Zekası ile birlikte tüm veriler tek bir yerde toplanır ve toplanan bu veriler İş Zekası tarafından istenilen şekilde yorumlanır. İş Zekası raporlama yaparken gösterge panoları kullanarak mevcut verileri otomatik olarak bir araya getirerek şirketin anlık durumu hakkında fikir verir ve bunu çizelge ve grafikler halinde sunar. Böylece, raporlama sayesinde şirketler hızlı ve verimli bir şekilde karar alabilirler.

BI Sistem Nedir?

İş Zekası sisteminin kullanılması, işletmelerde karmaşık organizasyonların yönetilmesinde ve bilimsel ve mantıksal yaklaşımın gelişmesinde etkili bir rol oynar. BI sistem sayesinde, raporlar oluşturulduktan ve rapordaki hedef değerler (kpi) belirlendikten sonra istenilen/istenmeyen rakamlar oluştuğu durumlarda uyarılar alınır ve bu da şirketlerin otokontrol sağlayarak süreci en iyi şekilde yönetmesine olanak sağlar. Ayrıca, BI sistem raporlar oluştuktan sonra raporları yorumlayarak şirketlerin raporlar hakkında detaylı bilgi almasını sağlar.

İş Zekası Programları Nedir?

İşletmeler İş Zekası’nı kullanırken bazı program ve araçlara ihtiyaç duyarlar. Aşağıda İş Zekası programlarından birkaçı verilmiştir:
● Ad hoc Analizi: Belirli soruları yanıtlamak için tasarlanmış ve ihtiyaç duyulan verileri analiz eden bir araçtır.
● Çevrimiçi Analitik İşleme (OLAP): Bu araç sayesinde çok boyutlu analitik sorgulara olanak tanınır. Bu araç genellikle büyük şirketler tarafından kullanılır ve büyük ölçekli veritabanlarını düzenleme, destekleme, raporlama ve kullanımını kolaylaştırma gibi adımları içerir.
● Mobil İş Zekası: Mobil cihazlar için masaüstü İş Zekası’nı optimize eden bir araçtır.
● Gerçek Zamanlı İş Zekası: Şirketlerin yapmış olduğu çalışma ve analizlerin kullanıcılar tarafından gerçek zamanlı olarak izlenebilmesi ve bilgi sağlanabilmesi için kullanılan bir araçtır.
● Operasyonel İş Zekası: Gerçek zamanlı verileri toplayarak otomatik olarak operasyonel sisteme entegre eder ve verilerin anında kullanımını sağlar.
● SaaS BI: Hizmet olarak yazılım anlamına gelir ve bulut tabanlı uygulamalara bağlanılmasını sağlar. Abonelik, üyelik, satın alma, lisans gibi süreçleri barındıran SaaS, kullanıcıların internete bağlanmasını sağlar.
● Açık Kaynak (OSBI): Bu araç yazılım lisansı satın almayı gerektirmez, kaynakları ve kaynak kodları açıktır, kullanıcıya yazılımı değiştirme imkanı ve uyarlama özgürlüğü sunar. Bu yönüyle çok fazla tercih edilir.
● Collaborative (İşbirlikçi) İş Zekası: Amacı paylaşım sürecini kolaylaştırmak olan bu araç İş Zekası yazılımını işbirliği araçlarıyla birleştirir.
● Konum Zekası (LI): Bu araç coğrafi bağlamları iş verileri ile ilişkilendirir.
● Veri Görselleştirme Yazılımı: Model tespitini, analizini ve düzenlenmesini kolaylaştıran ve bunlar için görsel bir bağlam oluşturan yazılım modellerinden biridir.

BI Süreçleri Nelerdir?

İş Zekası sayesinde şirketler karar ve uygulama süreçlerinde onlara yardımcı olabilecek birçok sürece ve yönteme sahip olurlar. Bu yöntemler aşağıda verilmiştir:
● Analitik: Ham olan veri üzerinde çalışır ve anlamlı öz farkındalık ve eğilimler elde edilmesini sağlar.
● Öngörücü Modelleme: İş Zekası’nın sağladığı öngörücü modelleme, çeşitli istatistik tekniklerini kullanır ve oluşturduğu modeller aracılığı ile olasılıkları ve eğilimleri şirketlere sunar.
● Veri Görselleştirme: Verilerin görsel bir şekilde ortaya konulması ile gerçekleştirilen veri görselleştirme yöntemi ile rakamlar veya harflerle ifade edilemeyen ya da anlamlandırılamayan içgörülerin ortaya çıkmasına olanak tanınır.

İşletmeler İçin Yararları Nelerdir?

İş Zekası sektörde var olan her şirket için uygun ve gereklidir. Aşağıda İş Zekası’nın şirketler için sağladığı yararlar verilmiştir:
● Veriyi bilgiye dönüştürmesi: Sosyal medya gibi birçok kaynaktan sağlanan verileri gerekli bilgilere dönüştürerek şirketlerin pazar dinamiklerini ve müşteri ihtiyaçlarını anlamalarını sağlar.
● Doğru kararlar alınmasını sağlaması: İş Zekası sayesinde şirketler varsayımsal bir şekilde değil var olan veriler üzerinden kararlar alır ve daha başarılı olurlar.
● İş süreçlerini optimize etmesi: İş Zekası sayesinde karar alma sürecinin hızlanması ve verimli hale gelmesi, iş süreçlerini de olumlu yönden etkiler.
● Yatırımın getirisinin belirlenmesini sağlaması: Birçok analiz aracının ve platformun olduğu bir ortamda İş Zekası’nın sunduğu uygulamalar ile şirketlerin pazarlama stratejilerinin doğruluğu belirlenir ve sağladığı yararlar şirketler tarafından detaylı bir şekilde görülebilir.
● Yeni projeler geliştirme sürecini kolaylaştırması: İş Zekası ile şirketler hangi alanlarda ilerlediklerini ve gelişme gösterdiklerini kolaylıkla görebilirler. Böylece daha etkin projeler geliştirerek gelirlerini arttırabilirler.
● Rekabette avantaj sağlaması: İş Zekası sayesinde şirketler rakipleri hakkında fikir elde edip piyasada rekabet avantajına sahip olabilirler.
● Müşterilerin tüketim davranışlarını analiz etmesi: İş Zekası müşterilerin satın alma ve tüketim alışkanlıkları, ihtiyaçları ve neleri satın aldığı gibi konularda veriler elde eder. Böylece şirketler bu bilgiyi müşterilerine en iyi hizmeti sunmak için kullanırlar.