Çalışma İzni Nedir? Nasıl Alınır?

Yabancı uyruklu bireyler, Türkiye’de herhangi bir işte çalışabilmek amacıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından ya da ilgili diğer kurumlardan kendisine çalışma ve ikamet hakkı veren izin belgesini sağlamak zorundadır.

Çalışma izni belgesi ya da muafiyet belgesi olmaksızın çalışan yabancı uyruklu kişiler ve işverenleri adına idari para cezası ve süreli giriş yasağı uygulanmaktadır. Türkiye’de bulunan yabancıların çalışma izni ya da muafiyet belgesi almaları zorunlu hale getirilmiştir.

Süreli Çalışma İzni Nedir?

Kanunlara göre, başvurusu olumlu değerlendirilen yabancıların iş ve iş sözleşmesi süresini aşmamak kaydıyla gerçek veya tüzel kişiyle ya da kurum veya kuruluşlarla belirli bir iş yerinde ya da aynı iş koluna bağlı belirli yerlerde çalışmak üzere ilk başvuruda maksimum 1 yıl olmak üzere geçerli çalışma izni sağlanır.

İlk yılı dolduran başvuruları olumlu değerlendirilen şahısların aynı iş yerine bağlı kalarak yapmış olduğu uzatma başvurusu öncelikle iki yıl olarak, daha sonraki başvuruları da üç yıla kadar çalışma süreci uzatılması sağlanmaktadır. Ancak farklı bir iş yerinde çalışması halinde aynı kanuna göre durdurulması sağlanmaktadır.

Süresiz Çalışma İzni Nedir?

Türkiye’ de uzun süreli ikametgah almış olarak bulunan veya en az kanuni olarak çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma izni için başvurusunda bulunabilirler. Fakat Süresiz Çalışma İzni sağlamış olan yabancılar başvuru şartlarını sağlamaları halinde bile mutlak hak kazanmış sayılmamaktadır.

Süresiz çalışma izni hakkına sahip olan yabancılar; uzun dönem (uzun süreli) ikametgah izninin sağlamış olduğu tüm haklardan faydalanabilir. Özel kanundaki düzenlemeler dışında sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış olan hakları saklı kalmak kaydı ile mevzuat hükümlerine tabi kalmak şartıyla Türk vatandaşlarına tanınmış olan tüm haklardan faydalanabilmektedirler. Ancak süresiz Çalışma izni olan yabancıların seçme seçilme, kamu kurumlarına girme hakkı olmamakla birlikte, askari hizmeti yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Bağımsız Çalışma İzni

Bu izin çeşidi, bağımsız çalışacak yabancılara Türkiye’de minimum “beş yıl” olacak şekilde kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları koşuluyla sağlanmaktadır. Ayrıca bu duruma ek olarak, yabancıların çalışmalarının ekonomik açıdan kalkınmasına katma değer yaratması ve istihdam üzerinde olumlu etki yapacak olması da önemli bir kriter olarak değerlendirilmektedir.

Bu şekilde çalışma izni verilirken, istihdam üzerindeki etkinin belirlenmesinde ilgili mercilerin görüşleri de önemli ölçüde göz önünde bulundurulur. Bağımsız olarak çalışacak yabancının minimum “beş yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirildiği emniyet makamlarından alınacak belge ile kanıtlanması sağlanır. Bu belge diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına çalışma izni başvurusu anında iletilir.

İstisnai Çalışma İzni

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen ve düzenlenen işgücü politikasına uyulması suretiyle Uluslararası İşgücü kanununda belirtilen nitelikleri taşıyan yabancılara istisnai olarak çalışma izni verilebilmektedir.

Aşağıda bulunan kişiler istisnai çalışma izni başvurusunda bulunabilirler.
● Eğitim seviyesi, tecrübesi, bilim ve teknolojiye katkısı nedeniyle nitelikli işgücü sayılan yabancılar
● Türkiye’ye sağlayacağı yatırım ve ihracat niteliği, sağlayacağı istihdam gücü ve bilim ve teknolojiye yaptığı katkı nedeniyle nitelik yatırımcı olarak sayılan yabancılar
● Türkiye’de yapılan bir projede belirli süreliğine çalışır halde bulunacak yabancılar
● İlgili Bakanlıklar tarafından Türk Soylu olduğu bildirilen yabancılar
● KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) vatandaş olanlar
● AB (Avrupa Birliği) üyesi olan ülke vatandaşları
● C. vatandaşı ile evli halde olan, evlilik birliği içinde yaşayan yabancılar
● Diplomatik dokunulmazlığı olmaksızın yabancı devletlerin veya uluslararası kuruluşların Türkiye temsilciliklerinde görev alan yabancılar
● Alanında uluslararası başarısı bulunan ve Türkiye’ye sportif, sanatsal, bilimsel veya kültürel olarak gelecek olan yabancılar.

Çalışma İzni Uzatma Başvurusu Nasıl Yapılır?

Çalışma izni başvurusu yurt içinden yapılabileceği gibi yurt dışından da sağlanabilmektedir. Çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde hangi hallerde başvuruların reddedileceği Uluslararası İşgücü Kanununun 9. maddesinde şu şekilde belirlenmiştir;
● Uluslararası işgücü politikasına uygun bulunmayan,
● Sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle sağlanan,
● Yabancı istihdam edilmesine ilişkin gerekçesi yeterli olmayan,
● Diğer kanunlarda Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve meslekler için sağlanan,
● Gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancılara ilişkin şekilde bulunan,
● Bakanlık tarafından belirlenen değerlendirme kriterlerine uygun olmayan,
● Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı tarafından Türkiye’de çalışmasında sakınca bulunan yabancılara ilişkin olan,
● Dışişleri Bakanlığının uygun görüşü olması durumu dışında, Türkiye Cumhuriyeti'nin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan,
● Kanuni süresi içinde sağlanmayan veya eksiklikleri tamamlanmayan, başvurular reddedilir.

Çalışma İzni Nasıl Alınır?

Çalışma izni, yurt içinden veya yurt dışından sağlanabilmektedir. Ancak yurt içinden veya yurt dışından almanın farklı farklı prosedürleri bulunmaktadır. Öncelikle yurt dışından çalışma iznine sahip olmak isteyen bir yabancı, hali hazırda ikamet ettiği ülkede olan Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluğuna veya Büyükelçiliğine çalışma vizesi başvurusunda bulunmalıdır.

Çalışma vizesi başvurusu yapmak için yabancı uyruklu kişinin pasaport, çalışma izni başvurusuna dair dilekçe, fotoğraf ve çalışılacak işe dair sözleşme örneği gereklidir.

Çalışma İznine Yurtdışından Başvurma

Çalışma iznine yurtdışından başvurulacak ise başvuracak kişi ilk olarak, o ülkedeki Türk temsilciliğine çalışma vizesi başvurusunda bulunmalıdır. Bu başvurudan sonra, Türkiye’deki işveren veya vekalet verdiği avukat; 10 iş günü içerisinde, online sistem üzerinden, çalışma vizesi başvurusu yapan yabancı adına, verilen referans numarası ile çalışma izni başvurusunu sağlamalıdır. E-devlet üzerinden sağlanan işverenin yaptığı bu başvuru sonucunda, istenen tüm evraklar 6 işgünü içerisinde bizzat veya posta yolu şeklinde Bakanlığa teslim edilir.

Çalışma İznine Yurtiçinden (Türkiye’den) Başvurma

Yurt içinde bulunan bir yabancının Türkiye’de çalışmak ve çalışma izni almak için yurt dışında bulunan Türk mercilere başvurma zorunluluğu söz konusu değildir. Ancak yurt içinde bulunan yabancı uyruklu kişinin çalışma izni alabilmesi adına minimum 6 ay süreli ikamet iznine sahip olması şartı bulunmaktadır.

Yurtiçinde bulunan yabancı işçinin eğer minimum 6 aylık ikamet izni bulunuyorsa; Türkiye’deki işveren, online sistem üzerinden yabancı için çalışma izni başvurusu yapmalıdır. Online sistem üzerinden yapılan işverenin yaptığı bu başvuru sonucunda, istenen tüm evraklar 6 işgünü içerisinde bizzat veya posta yoluyla aynı şekilde Bakanlığa teslim edilir.

Çalışma İzni Şartları Nelerdir?

Çalışma izni şartları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen ve başvuru sahibi işyerlerinin ve yabancıların karşılaması zorun olan değerlendirme kriterleridir. Bu şartlardan bazılarına değinecek olursak;
• Çalışma izni talep edilen iş yerinde en az 5 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının istihdam etmesi gerekmektedir. Çalışma izni isteyen her bir yabancı kişi için ayrı 5 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan kişinin daha çalışma şartı aranır.
• Çalışma izni istenen işyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışların en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD doları olması gerekmektedir.
• Çalışma izni isteyen şirket ortağı bir yabancı kişinin 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az %20 olması gerekmektedir.