Cayma Hakkı 2023

Cayma Hakkı Nedir?

Günümüzde hem e-ticaretin inanılmaz yükselişi hem de nüfus artışları sebebiyle tüketiciler ve tüketilen ürünlerin rakamları büyük artışlar göstermektedir. Özellikle online platformlardaki ürüne erişim kolaylığı ve işlem hızı sebebiyle insanlar internetteki ticari faaliyetlere yönelmiştir. Fakat tüketici, fiziksel bir mağazadan yapılmayan alışverişlerde ürünün beklenildiği gibi çıkmaması ya da buna benzer farklı sebeplerden dolayı üründen vazgeçebilmektedir. Bu durumda tüketicinin haklarının korunması ve ilgili ürünü kolayca iade edebilmesi için cayma hakkı denilen tüketici hakkı kanunu ortaya çıkmıştır.

Tüketiciler aldıkları üründen tatmin olmadıkları durumlarda satın alma koşullarına uygun olarak söz konusu üründen cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkına göre tüketici hiçbir cezai şart ödemekle yükümlü değildir. Kanunda tüketici hakları, iade hakları ve ürünü değiştirme süreleri ele alınmaktadır.

Cayma Hakkı Kaç Gün Geçerlidir?

Cayma hakkı, tüketici haklarının korunması için çıkarılmış bir düzenleme olup kanunlar çerçevesinde tüketicinin 14 gün içerisinde aldığı ürünü koşul belirtmeksizin iade etmesine hak tanır. Bu 14 günlük süre ürün tüketiciye ulaştığı günden itibaren başlar. Bazı düzenlemelere göre bu süre 7 günlük de olabilmektedir. Genel anlamda uzaktan yapılan online alışverişlerde, kapıdan satışlarda ve tüketicinin fiziksel olarak satış yapılan yerde bulunmadığı durumlarda ürünler için 14 gün süre tanınmakta olup taksitli alışverişlerde bu süre 7 güne düşebilmektedir. Online platformlar yerine tüketicinin dışarıdan bizzat alışveriş yaptığı durumlarda satıcılar tüketicilere daha fazla süre tanıyabilmektedir fakat yasal olarak belirtilen süre 14 gün olarak geçmektedir.

Cayma Hakkı ve Tüketici Kanunu

Tüketici haklarının korunmasına yönelik hazırlanan cayma hakkı ve tüketici kanunu hükümlerine göre kanunda;
● Ön ödemeli konut satış sözleşmelerinde
● Tüketici kredisi sözleşmelerinde
● Devre tatil ve uzun süreli tatil hizmeti sözleşmelerinde
● Mesafeli sözleşmelerde
● Finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmelerde
● Taksitle satış sözleşmelerinde
● İş yeri dışında kurulan sözleşmelerde

Maddelerine yönelik alışveriş durumlarında tüketici cayma hakkına sahiptir. Bu durumlarda tüketici hiçbir şart ve koşul belirtilmeksizin imzaladığı sözleşmeyi feshederek söz konusu ürünü iade edebilecektir. Bahsedilen durumlar için tüketici cayma hakkı kanununda düzenlenen bazı maddeler bulunmaktadır.

1. Ön Ödemeli Konut Satış Sözleşmelerinde Tüketicinin Cayma Hakkı
Ön Ödemeli Konut Satış sözleşmeleri ile ilgili tüketici cayma hakkı hükümleri kanunun 40. madde ile 46. maddede düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre belirtilen yönetmelik: “Genellikle yoğun reklamlarla talebi artırılan ve maket üzerindeki proje aşamasında çeşitli tanıtım ve reklamlarla satışları yapılan bu satışların üzerine düşünülmeden imzalanması ve akdedilmiş olması yüksek bir ihtimaldir. Özellikle bu tür sözleşmelerde x yazılı sözleşme metninin okunmasından ve uzun bir süre ödeme yaptıktan sonra yalnızca edime hak kazanılacağının fark edilmesinden sonra, bu sözleşmeden kurtulma isteğinin ortaya çıkması normal bir durumdur. Bu açıdan tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeden ve cezai şart ödemeden ön ödemeli sözleşmeden cayabilme hakkına sahiptir.” şeklinde belirtilmiştir.

2. Tüketici Kredilerinde Tüketicinin Cayma Hakkı
Tüketici kredilerinde tüketicinin cayma hakkına yönelik hükümler kanunun 22. Maddesinde ve cayma hakkı ise kanunun 24. Maddesinde düzenlenmiş olup bu madde şekildeki gibi belirtilmiştir: Tüketici kredisi sözleşmelerinde tüketici açısından önemli tehlikelerden biri de tüketicinin çok fazla düşünmeden, geri ödeyebileceğini düşündüğü maddi bir yükümlülük altına girmesi durumudur. Kimi zaman tüketici kredisi sözleşmesi tüketicinin maksimum ödeyebileceği miktarı bir hayli aşabilmektedir. Dolayısıyla tüketicilere, cayma hakkını kullanabilmeleri için 14 günlük bir süre verilmiştir. Aslında tüketicilere cayma hakkı verilmesi kredi verenler için de yararlı bir durumdur. Bu kapsamda bir kaç ay sonra ödeme güçlüğüne düşecek bir müşteri, kredi veren açısından riskli bir müşteri olacaktır. Dolayısıyla bu tür müşterilere zaman kaybetmeden yapılan işlem ve faaliyetlerden cayma hakkı verilirse en azından kredi verenler açısından da bu riskin azaltılması söz konusu olacaktır.

3. Devre Tatil ve Uzun Süreli Tatil Hizmeti Sözleşmelerinde Tüketicinin Cayma Hakkı
Bu maddeye göre tüketici cayma hakkında belirtilen hükümler kanunun 50. Maddesinde açıklanmakta olup 4077 sayılı kanun kapsamında düzenlemeler Avrupa Parlamentosu ve Konseyi yönergesine göre 2008 ve 2009 yılında tekrar düzenlenmiştir. İlgili yönetmelik 14 Ocak 2015 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.

4. Mesafeli Sözleşmelerde Tüketicinin Cayma Hakkı
Mesafeli sözleşmelerde tüketicinin cayma hakkına yönelik hükümler kanunun 48. Maddesinde yer almaktadır. Buna göre fiziksel hazırlanmadığı, tüketici ve satıcı arasında somut bir iletişim bulunmadığı ve birçok belirsiz özellik olması sebebiyle mesafeli sözleşmeler, aynı işyeri dışında hazırlanıp imzalanan sözleşmeler ile aynı riski taşımaktadır. Bu durumda bilgi eksikliğinin giderilmesi ve tüketici haklarının korunması amacıyla 27 Kasım 2015 tarihinde Resmî Gazete’de mesafeli sözleşmeler yönetmeliği yayımlanarak tüketici cayma hakkında mesafeli sözleşmelere düzenlemeler getirilmiştir.

5. Finansal Hizmetlere İlişkin Mesafeli Sözleşmelerde Tüketicinin Cayma Hakkı
Bu maddede tüketici cayma hakkı ile ilgili hükümler kanunun 49. Maddesinde belirtilmiştir. Bu bağlamda düzenlemelere göre finansal mesafeli satışlara ilişkin yasal bir çerçeve oluşturulması gerektiği ve tüketici güveninin artırılması gerektiğine karar verilmiştir. Dolayısıyla finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmelerde tüketiciye cayma hakkı verilmiştir.

6. Taksitle Satış Sözleşmelerinde Tüketicinin Cayma Hakkı
Taksiyle satış sözleşmelerinde tüketicinin cayma hakkına yönelik hükümler kanunun 17. ve 18. maddesinde düzenlenmekte olup buna ilişkin yönetmelik 14 Ocak 2015 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Buna göre cayma hakkıyla ilgili 14 günlük süre ve genel cayma hakkı hükümlerinin uygulanmasına karar verilmiştir.

7. İş Yeri Dışında Kurulan Sözleşmelerde Tüketicinin Cayma Hakkı
Bu maddeye yönelik hükümler kanunun 47. maddesinde açıklanmakta olup iş yeri dışında kurulan sözleşmeler kapsamındaki cayma hakkında belirtilen yönetmeliğe göre tüketiciye baskı altında kalması ve psikolojik olarak zorunda sözleşmeye zorunda bırakılması sebebiyle cayma hakkı verilmiştir.

Hangi Durumlarda Cayma Hakkı Kullanılır?

Tüketici bahsedilen maddelerde ve kanuna ilişkin düzenlemelerde belirtildiği durumlarda cayma hakkını kullanabilmektedir. Öncelikle iade süresi, ürün ve hizmetin korunması ve diğer şartlara dikkat edildiği takdirde tüketici hiçbir şart ve koşul belirtmeden cayma hakkından yararlanabilmektedir. Önemli olan bir diğer kısım ise ürünün kullanılmış şekilde iade edilip edilmeyeceğidir. Kanunda belirtilen maddelere göre ürünün yüzeysel kullanımında ve gözden geçiriminde bir problem yoktur. Dolayısıyla ürün zarar görmediği ve şekil değiştirmediği takdirde tüketici kullansa dahi verilen süre içerisinde ürünü iade edebilmektedir.

Cayma Hakkı Kullanılmayan Ürünler Nelerdir?

Her ne kadar tüketici haklarının korunması esas alınsa da satıcının da zor durumda kalmaması ve diğer sebeplerden dolayı bazı ürünler cayma hakkı hükümlerine dahil değildir. Tüketici cayma hakkı kanunlarına göre iade edilemeyecek ürünler;
- İç giyim alt parçaları
- Mayo ve bikini altları
- Makyaj malzemeleri
- Tek kullanımlık ürünler
- Çabuk bozulma veya son kullanma tarihi geçme tehlikesi olan ürünler
- Ambalajı açıldığı takdirde hijyen açısından sorun yaratan ürünler
- Teslim edilmesinden itibaren başka ürünlerle karışarak doğasının bozulduğu ürünler
- Süreli yayınlar
- Elektronik ortamda anında işlem gören hizmetler
- Tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallar
- Ambalajı açılmış bilgisayar parçaları ve diğer ürünler (ses ve görüntü kayıtları, kitap, dijital içerik, yazılım programları, veri kaydedebilme ve veri depolama cihazları, vb.)
şekildeki gibi belirtilmiştir.