Denetim Fonksiyonu

Denetim Fonksiyonu Nedir?

Denetim fonksiyonu yönetim fonksiyonlarının alt başlığı olarak bilinmekte olan bir fonksiyondur. Yönetimin amaçları doğrultusunda planlanmakta olan ve yapılması istenilen faaliyetlerin yapılıp yapılmadığını, yapılmışsa ne kadar doğru ve etkili yapıldığını kontrol etmek olarak bilinen denetim fonksiyonu, varlığı ile bile çalışanların bir düzen sahibi olmalarını sağlamaktadır. Söz konusu düzeni sağlamasının yanı sıra denetim fonksiyonu, finansal bilgi ve kayıtları da incelemektedir. Böylece bilgi kullanıcılarının talep ettikleri bilgilere belirli standartlar çerçevesinde ulaşmalarına olanak sağlayan denetim fonksiyonu, hata ve eksik tespitinde de büyük bir rol oynamaktadır.

Peki, söz konusu denetim fonksiyonunun özellikleri nelerdir?
• Bir kurum ya da kuruluşun finansal durumunu incelemek adına yürütülen denetim fonksiyonu, sistematik bir prosedürdür.
• Birçok farklı amaca hizmet etmekte olan denetim fonksiyonu, temelde hata, hile ve yolsuzlukların tespitini hedeflemektedir.
• Kurum ya da kuruluşların yönetmekte oldukları işlemlerin tamamının muhasebe prosedürlerine uygun bir biçimde yürütüldüklerinden emin olmaya yardımcı olmaktadır.
• Doğru ve dürüst bir biçimde hazırlanmış finansal tabloların analizi sonucunda ilgili işlemler hakkında güvence sağlamaktadır.

Yukarıda belirtilen özelliklerden hareketle denetim fonksiyonunun birçok amaca hizmet ettiği ve tüm bu amaçlara hizmet ederken aynı zamanda da birçok güvenceyi de beraberinde getirdiği çıkarımı yapılmaktadır.

Denetim Neden Gereklidir?

Bir kurum ya da kuruluşun denetime ihtiyaç duyması için birçok sebep bulunmaktadır. Söz konusu sebepler aşağıda belirtilmiş ve açıklanmışlardır.
• Kurum ya da kuruluşların mevcut mevzuat ile uyumlu bir biçimde gereksinimlerini karşılamaktadır.
• Kurum ya da kuruluşların sahip oldukları yatırımcılara gerekli güvenceyi sağlamaktadır.
• Kurum ya da kuruluşların yürüttükleri süreçlerin kontrollerini gözden geçirmektedir.
• Hata ve hilelerin önüne geçilmesini sağlamaktadır.
• Kurum ya da kuruluşların süreklilikleri ve mali durumları hakkında güvenlik sağlamaktadır.

Yukarıda sıralanan denetimin kullanım alanlarından hareketle, uzun vadede kurum ya da kuruluşların zaman ve maliyetten tasarruf sağlamaları adına denetimlerin yürütülmesi gerekli görülmektedir. Söz konusu bahsi geçen yönünün yanı sıra denetimler iki ayrı tür altında incelenmektedirler. Söz konusu türler aşağıda açıklanmışlardır.

Zorunlu Denetim

Yasal düzenlemeler ve mevzuat gereğince belirli sürelerde yapılması zorunlu kılınmış denetimlerin tamamıdır. Mali tabloların da genel geçer muhasebe standartlarına göre denetiminin sağlandığı zorunlu denetim süreci kısaca, yasal düzenlemelere uygunluğun denetlenmesi olarak tanımlanmaktadır.

İhtiyari veya Olağandışı Denetim

Herhangi bir süreye bağlı olmayacak biçimde çeşitli nedenler doğrultusunda yürütülen denetimlerdir. Belirli bir olayın meydana gelmesi ile ilişkili olarak hesapların ve mali tabloların denetlenmesi esasına sahip olan söz konusu denetim türü, kısaca özet denetimi olarak tanımlanmaktadır.

Açıklanan denetleme türlerinden hareketle, kurum ya da kuruluşların hem yasaya uygunluğunun ölçülmesi için hem de bir sorunun kaynağının ya da özetinin elde edilebilmesi için denetim yapılması gerektiği görülmektedir.

Denetime Tabi Şirketler Nelerdir?

Denetime tabi olabilmek için çeşitli koşullar bulunmaktadır. Söz konusu koşullar aşağıda belirtilmişlerdir.
• Aktif toplamı 30 milyon Türk lirası
• Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk lirası
• Çalışan sayısı 125 kişi
• Aktif toplamı 15 milyon Türk lirası
• Yıllık net satış hasılatı 20 milyon Türk lirası
• Çalışan sayısı 150 kişi

Yukarıda listelenen koşullardan ilk üçü baz alındığında, en az ikisinin eşik miktarlarını art arda iki hesap dönemlerinde de aşan büyük veya orta ölçekli şirketler denetime tabi tutulan şirketler olarak bilinmektedirler. Yukarıda bulunan koşullardan son üçü baz alındığında ise, söz konusu üç ölçütten en az ikisinin eşik miktarının art arda iki hesap döneminde aşılması durumunda sermaye araçları teşkilatlı piyasalarda işlem görmeyen ve SPK kapsamı bazında halka açık olarak geçen şirketler de denetime tabi tutulmaktadırlar.

Yukarıda belirtilen yasal zorunluluklardan farklı olmak üzere çeşitli nedenler sonucunda da şirketler denetime tabi tutulabilmektedirler. Söz konusu denetim gerektirici durumlar aşağıda açıklanmışlardır.
• Planı yapılmış olan yatırımlar adına finansal destek alımının yapılabilmesi için
• Şirketlerin yönetim kurulu, yöneticisi veya yatırımcısı gibi paydaşlarının söz konusu şirketin düzgün bir biçimde işlediğini anlayabilmeleri adına
• Şirketlerin büyümesi için
• Şirketlerin hisselerinin işlem görmeleri adına

Belirtilen tüm denetime tabi tutulan şirket örneklerinden hareketle, ticari yaşantının her bir köşesinde denetim için bir yer olduğunu söylemek yerinde bir karar olacaktır.

Denetime Kimlerin İhtiyacı Vardır?

Denetim kavramı, eksikleri tespit etmesiyle oldukça popüler olmuş bir kavramdır. Bu nedenle birçok kurum ya da kuruluş söz konusu kavramı iş yaşantılarına aktarmak istemektedirler. Bazı kişi veya kurumlar ise istek sonucunun yanı sıra ihtiyaç sonucu denetim sürecini yürütmektedirler. Söz konusu denetime ihtiyaç duyan kesime aşağıda açıklık getirilmiş ve bahsi geçen kesim belirtilmiştir.

• Ortakları
• Yöneticiler
• Kredi Verenler
• Ortak olmak isteyenler
• Kamu kurumları
• Diğer karar alıcılar

Bahsedilen kişi veya kurumlara göz gezdirilmesi sonucunda denetim kavramının birçok alanda kendine yer edindiği sonucuna varılmaktadır. Sağlıklı bir iş hayatı için oldukça elzem olduğu gözler önüne çıkan denetim kavramı, kurum ya da kuruluşlar tarafından adeta yardımcı bir kaynak olarak görülmektedir. Bunun temelde nedeni ise, denetimlerin daima eksik, yolsuzluk ve hatanın tespitlerini sağlamasıdır.

Denetim Raporu Nedir?

Büyük bir ihtiyaç olduğunun daima altını çizdiğimiz denetim kavramının raporundan da bahsetmek gerekmektedir. Denetim raporu, denetçi bir kişi tarafından oluşturulmuş, kurum ya da kuruluşların mali durumlarıyla ilgili bilgileri ve görüşleri barındıran bir rapordur. Söz konusu raporun oluşumunda, denetçi kişinin; söz konusu finansal tabloları ilgili mevzuatlar doğrultusunda hazırlaması, yasal gerekliliklere uyması ve usule uygun bir biçimde söz konusu raporun teslimini sağlaması gerekmektedir. Söz konusu etkenlere dikkat ettikten sonra denetçinin görüşlerini içermekte olan denetim raporu daima olumlu unsurlar içermemektedir. Aksine; şartlı olumlu görüş, görüş bildirmekten kaçınma veya olumsuz görüş gibi sonuçlara da sahip olabilen denetim raporu, kurum ya da kuruluşların işleyişleri adına büyük bir önem arz etmektedir.

Denetimin Avantajları Nedir?

Kurum ya da kuruluşlar için öneminin daima vurgulandığı denetimlerin sahip oldukları avantajlar merak konusu haline gelmiştirler. Bu nedenle, söz konusu avantajlara denetimden bahsetmekteyken yer vermek oldukça elzem olarak görülmektedir. Söz konusu avantajlar aşağıda belirtilmişlerdir.

• Denetimler, kurum ya da kuruluşlarda verilecek önemli kararların verilme aşamasında yol gösterici olarak yardımcı olmaktadırlar. Böylece güvence sunmaları ile öne çıkmaktadırlar.
• Kurum ya da kuruluşlarda bulunan hataların ya da hilelerin tespitlerini sağlamaktadır.
• Kurum ya da kuruluşların profesyonel bir görüşten yardım almalarını olanaklı kılan denetim, söz konusu yönetime etkili bir görüş sunmaktadır.
• Çalışanların yükümlülüklerine odaklanmalarını sağlamaktadır.
• Kurum ya da kuruluşların mali tablolarının güvenilirliğini artırmaktadır.

Yukarıda sıralanan avantajlardan yapılan çıkarımların sonucunda, denetim kavramının kurumsal yaşantıda oldukça faydalı olduğu görülmektedir.

Denetimin Dezavantajları Nedir?

Avantajları olmasının yanı sıra çeşitli dezavantajlara da sahip olan denetim kavramı, çift yönlülüğü ile kendisini sergilemektedir. Peki, söz konusu dezavantajlar nelerdir?
• Kurum ya da kuruluşların sahip oldukları maliyete ek bir maliyet kalemi oluşturmaktadır.
• Kurum ya da kuruluşların bünyesinde bulunan çalışanlarda huzursuzluk ve strese sebep olabilmektedir.
• Güvence sağlaması ile bilinse de tam olarak kesin bir güvence sağlamamaktadır.

Söz konusu dezavantajlar incelendiğinde, denetim unsurunun her ne kadar öyle gözükmese de dikkat gerektiren bir kavram olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle denetim süreçleri özenle ve titizlikle yürütülmelidirler.