Doğrudan Yabancı Yatırımcı Teşvikleri Nedir?

Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Nedir?

Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu; 4875 sayılı kanun olmakla birlikte, yabancı yatırımcıların Türkiye’de yatırım yapmaları konusunda motive sağlamak, yabancı yatırımcılar ile yerli yatırımcılara aynı muameleye tabi tutmak ve yabancı yatırımcıların Türkiye’deki uygulama ve işlemlerinden doğan net kar, iştirak hisselerinden doğan temettü, hisse ve mal satışından doğan satış bedellerini, tasfiye artığı, tazminat ve lisans bedellerini yurt dışına serbestçe transfer edebilmelerini güvence altına almak şartı ile 17.06.2003 tarihinde ortaya çıkarılan bir kanundur. Bu yeni kanunun ortaya çıkışı ile 18.1.1954 tarihli ve 6224 sayılı yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu yürürlükten kaldırılmış sayılmaktadır. Güncel halde bulunan yabancı sermayeli şirketlerin durumu da aynı kanuna göre düzenlenmiştir.

Kanunun hedefi, doğrudan yabancı yatırımların teşvik edilmesi, yabancı yatırımcılara belli haklar belirlenmesi ve bu hakların korunması ve belirlenen politikalar aracılığı ile doğrudan yabancı yatırımların fazlalaştırılmasıdır. Yatırım ve yatırımcı niteliklerinde uluslararası standartlara uyum sağlanması ve doğrudan yabancı yatırımların gerçekleştirilmesinde kabul ve onay sisteminin bilgilendirme sistemine dönüştürülmesi de kanunun hedeflerinden birkaçıdır.

Yabancı Yatırımcılar Kimlerdir?

Yabancı yatırımcılar, vatandaşı oldukları ülke dışında bir ülkede iştirak ve iştirak şirketi açan, mevcut bir yabancı şirketin kontrolünü sağlayan veya yabancı bir şirket ile birleşme ya da ortak girişim yoluyla kontrol etmek ve benzeri görevler ile uğraşan kişilerdir. Yabancı yatırım, yabancıların yatırımlarının bir parçası olarak yönetimde aktif bir role sahip olduklarını veya yabancı yatırımcının iş stratejisini etkilemesini sağlayacak kadar büyük bir özsermaye hissesine sahip olduğunu göstermektedir. Yabancı yatırımcılar, genellikle en az vergi ödeyecekleri ülkelerle iş yapmaya çalışırlar.

Doğrudan ve Dolaylı Yatırım Nedir?

Yabancı yatırımlar doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki şekilde sınıflandırılabilir. Doğrudan yabancı yatırımlar, bir şirketin yabancı bir ülkede genellikle fabrikalar açarak ve bina, makine, fabrika ve diğer teçhizatı satın alarak yabancı bir ülkede yaptığı fiziki yatırımlar ve satın almalardır. Bu tür yatırımlar, genellikle uzun vadeli yatırımlar olarak kabul edildikleri ve yabancı ülke ekonomisini desteklemeye yardımcı oldukları için çok daha fazla rağbet görmektedir.

Dolaylı yabancı yatırımlar, yabancı bir borsada işlem gören yabancı şirketlerde hisse veya pozisyon satın alan şirketleri, finansal kurumları ve özel yatırımcıları içerir. Genel olarak, yerli şirket yatırımlarını çok hızlı bir şekilde, bazen satın aldıktan sonraki günler içinde kolayca satabileceğinden, bu tür yabancı yatırım pek elverişli değildir. Bu tür yatırımlara bazen yabancı portföy yatırımı da denir. Dolaylı yatırımlar sadece hisse senedi gibi sermaye araçlarını değil aynı zamanda tahvil gibi borçlanma araçlarını da içermektedir.

Yabancı Doğrudan Yatırımları Artırmak İçin Hangi Teşvikler Gereklidir?

Yukarıda verilen kanun kapsamında ve kanun dışında olmak üzere birçok yabancı yatırımları artırmak adına teşvik ve motivasyon yöntemi bulunmaktadır. Bu motivasyonlar genellikle maddiyat hedeflidir. Yabancı yatırımcıları, yukarıda da belirtildiği gibi daha az vergi verecekleri ülkeleri tercih etmektedirler. Güncel halde bulunan yabancı doğrudan yatırımları artırma teşvikleri şu şekildedir:
● KDV İstisnası
● Gümrük Vergisi Muafiyeti
● Sosyal Sigortalar Prim Desteği
● Vergi İndirimi
● Gelir Vergisi Stopajı İndirimi
● Arazi Tahsisi
● Faiz Oranı Desteği
● KDV İadesi
● Ar-Ge Teşviği

Bunların yanında, 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe giren yeni teşvik uygulamalarında 4 farklı teşvik türü ortaya çıkmıştır. Bu teşvikler:
● Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları
● Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları
● Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları
● Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları

Yabancı doğrudan yatırımları artırmak için; pazarın büyüklüğünün bir ölçüsü olan kişi başına GSYİH’yı da artırma çabasında da bulunmak gerekmektedir. Bunun yanı sıra, doğrudan yabancı yatırımların ülkeye girişini engelleyen ya da artış hızını düşüren dış ticaret açığının düşürülmesi için de çalışmalar yapılmalıdır. Bu konuda hükümet yöneticilerinin, Türkiye’nin üretim ve ihracat miktarlarını artırıcı yönde politikalar izlemesi gerekmektedir. Ayrıca, ülkedeki politik belirsizliğin ve siyasi faaliyetlerin de yabancı yatırımları düşürdüğü bilinmektedir. Bu nedenle, bu tarz olayların en aza indirilmesi doğrudan yabancı yatırımlar açısından bir teşvik niteliği taşıyabilir.