İş Arama İzni

İş Arama İzni Nedir?

İş kanunlarına göre çalışan kişi belirli kural ve düzenlemelere uyarak iş arama iznine sahip olabilmektedir. Kanuna göre belirsiz süreli iş sözleşmesinin feshedilmeden önce işten çıkılacağının haberini personelin çalıştığı kuruma bildirmesi gerekmektedir. Bunun için belirli bir süre koyulmuş olup bu süreye ihbar süresi adı verilmektedir.

İhbar süresi boyunca işçinin yeni bir arayıp bulabilmesi için gün içinde ona belirli bir zaman tanınır. İş arama izni düzenlemelerine göre işçinin yeni bir iş bulabilmesi için günlük en az iki saat süresi bulunmaktadır. İhbar sürelerine ve iş arama iznine uyulmaması durumunda taraflara belirli cezalar yansımaktadır. İşçinin ihbar süresine uymayıp çalıştığı kuruma yeterince önceden işten çıkacağını bildirmemesi durumunda iş yeri çalışanından tazminat talep hakkına sahiptir. İşveren tarafından gün içinde ona tanınan iki saat yeni bir iş aramaya harcanmadığı, iş arama izni verilmediği ya da sürenin eksik kullandırıldığı durumda ise işveren işçiye o sürede verdiği ücretin iki katını ödemek zorundadır. İş arama izni işverenler için zorunlu bir durum olup kanuni düzenlemelerle yasal bir yükümlülük olarak karşımıza çıkmaktadır.

İş Arama İzni Nasıl Kullanılır?

İş arama izinleri günde en az iki saat kullanılabilecek şekilde belirlenmiştir, fakat işçinin bunu her gün iki saat şeklinde kullanma gibi bir zorunluluğu yoktur. Düzenlemelere göre işçinin günde en az iki saat olacak şekilde kendisine tanınan iş arama iznini bu saatleri birleştirerek toplu bir şekilde kullanma hakkı da bulunmaktadır. Yani işçi kendisine verilen günlük süreyi kullanmayarak bu saatleri birleştirip bir gün tümüyle iş arayabilir. İş arama izni saatleri İş Kanunu’nun 27. Maddesine göre düzenlenmiştir. Bu maddeye göre iş arama izni saatinin asgari 2 saat olması zorunludur fakat bu süre 2 saatten daha fazla da olabilmektedir. Bunun için işçi ve işverenin işin başında sözleşme ile buna anlaşması bu duruma bir örnek olabilir. Eğer işçi işverenle 2 yerine 3 saatlik iş arama izni için anlaşmışsa zamanı geldiğinde işveren bu kurala uymak durumundadır. Sözleşme dışında işveren kendi isteğiyle de işçiye daha fazla zaman hakkı tanıyabilmektedir. Bu hüküm tam zamanlı çalışanlar için geçerli olup diğer türdeki çalışanlar için bir yasal düzenleme belirtilmemiştir.

İş arama izninde önemli olan nokta bunun yasal bir zorunluluk olmasıdır. Yani işverenin işçiye bu hakkı kullandırmaması gibi bir konu söz konusu olamaz. İşveren istemese dahi yasal bir yükümlülük olduğundan işçi iş arama iznini kullanabilir. İşveren zorla işçiyi bu hakkından mahrum bırakırsa işçiye o süre için yüzde yüz zamla iki katı ücret ödemek zorundadır. Bu şekilde işçinin haklarını korumak amaçlanmaktadır.

İş arama izni yalnızca işçinin mesai saatleri için geçerlidir. İşçinin çalışmadığı hafta tatili, bayram ve genel tatil günleri için iş arama izni verilmesi gerekmemektedir. İşçinin ne kadar iş arama iznine sahip olacağı iş yerindeki çalışma başlangıç tarihine bağlıdır. İşçinin çalıştığı ay belirlenerek buna göre bir iş arama izni saat miktarı belirlenir.

İş Arama İzni Kaç Saattir?

İş arama izni İş Kanunu’na göre düzenlenmiş olup süresi yasal düzenlemelerle belirlenmiştir. Bir işçinin işinden çıkmak istediği ve yasalara göre uygun olarak iş yerine bu durumu ihbar etmesinden sonra iş yeri tarafından işçiye günde 2 saat olmak üzere bir iş arama süresi tanınır. Bu söz konusu iki saat asgari bir zaman olup gerek sözleşmelerle gerek işverenin iradi durumuna göre artırılabilir.

İş Arama İzni Kullanmanın Şartları Nelerdir?

İşçinin iş arama izni kullanabilmesi için bazı şartların yerine getirilmiş olması gerekmektedir. İş arama izni kullanmanın şartları ve bu konuya ilişkin işçi ile işverenin sahip olduğu yükümlülükleri şekildeki gibi sıralayabiliriz:
• İş arama izninin kullanılabilmesi için işçiye fesih ihbarının yapılmış olması gerekmektedir. İş arama izni kapsamında fesih süresi büyük bir önem taşımakta olup ilgili hesaplamalar buna göre yapılmaktadır.
• İşçinin çalıştığı işyeri ve işvereniyle belirli ve yasal bir sözleşmeye sahip olması gerekmektedir. Geçerli bir iş sözleşmesine sahip olmayan işçiler bazı hakları iddia etmekte yasal engellerle karşılaşabilirler.
• İş sözleşmesinin feshi durumu için haklı bir neden olması zorunlu değildir; iş sözleşmeleri, geçerli nedenler sebebiyle istenildiği takdirde feshedilebilir. İki taraf da geçerli bir neden verdiği sürece haklı bir neden aranmamaktadır.
• İş arama izninin işçiye işveren tarafından kullandırmama diye bir durum söz konusu olamaz. İşveren kendi isteğiyle işçiye bu hakkını kullandırmama veya eksik kullandırma hakkına sahip değildir. Eğer işçi işverenin zoruyla bu hakkını eksik kullanır veya tamamen kullanmazsa işveren çalışanına bu süre için iki kat ücret zammı yapmak durumundadır. Aksi durumlarda işçi ilgili birimlere başvurarak işvereni şikâyet edebilir.
• İş arama izni ücreti işçinin asıl aldığı ücrete ek olarak hesaplanan bir ücrettir ve çalışanın işe başlangıç tarihinden itibaren belirli sınıflandırmalar sonucunda hesaplanarak verilir.
• İhbar süresinin hafta tatili, bayram ve genel tatil günlerine gelmesi durumunda iş arama izninin kullanılmasında da değişiklikler yaşanmaktadır. Yargıtay’a göre bu konuya ilişkin yapılan açıklamada işçinin tatil günlerinde iş arama iznini kullanamayacağı belirtilmiştir.
• İhbar süresi içinde işçinin yeni bir iş bulması durumunda iş arama iznini kullanıp kullanamayacağına ilişkin çelişkili görüşler bulunmaktadır. Bazı kararlara göre ihbar süresinde yeni bir iş bulmuş olan işçiye iş arama izninin verilmemesi gerektiği savunulmaktadır. Fakat Yargıtay’ın bazı kararlarına göre işçi yeni bir iş bulmuş olsa da dahi iş arama izni hakkına sahip olduğu, çünkü bu sürede yeni ve daha iyi bir iş bulma imkânı olduğu görüşü belirtilmiştir.
• İhbar tazminatı verildiği durumlarda iş arama izin ücretlendirilmesinin söz konusu olmadığı belirtilmiştir.
• Hafta tatillerinde iş arama izni kullanılmaması durumu yalnızca hafta tatilinde çalışmayan kişiler için geçerlidir. Mesai saatleri devam eden her işçi doğru ihbar yapması durumunda cumartesi ve pazar olsa bile mesai saatleri içerisinde olduğundan dolayı iş arama iznini kullanma hakkına sahiptir.
• Yazılı belgeler bir kanıt niteliğinde olduğundan dolayı iş arama izni dilekçesinin yazılması önerilmektedir. Bu durum bir zorunluluk taşımasa da hukuki açıdan bir ispat aracı olması sebebiyle bir avukat yardımıyla iş arama izni dilekçesinin yazılması taraflara tavsiye edilmektedir.

İş Arama İzni Nasıl Hesaplanır?

İş arama izni hesaplanırken işçinin kıdemi ele alınmaktadır. İşçinin başlangıç tarihinden ihbar tarihine kadar iş yerinde geçirdiği süreye göre kullanma hakkına sahip olduğu iş arama izni saatleri de değişiklik göstermektedir. Buna göre;
- 6 aydan az çalışmış olan işçi = 2 hafta önceden ihbar etmesi durumunda: 14 x 2 = Toplam asgari olarak 28 saat iş arama iznine sahiptir.
- 6 ay ila 1.5 yıl çalışmış olan işçi = 4 hafta önceden ihbar etmesi durumunda: 28 x 2 = Toplam asgari olarak 56 saat iş arama iznine sahiptir.
- 1.5 yıl ila 3 yıl çalışmış olan işçi = 6 hafta önceden ihbar etmesi durumunda: 42 x 2 = Toplam asgari olarak 84 saat iş arama iznine sahiptir.
- 3 yılın üzerinde çalışma süresine sahip işçi = 8 hafta önceden ihbar etmesi durumunda: 56 x 2 = Toplam asgari olarak 112 saat iş arama iznine sahiptir.

İş Arama İzni Ücreti

İşçinin iş arama iznini kullanamaması durumunda yüzde yüz zamlı olarak aldığı ücretin iki katı ek ödeme alacağından bahsetmiştik. Söz konusu iş arama izni ücreti hesaplamalarında zamlı miktarın verilen tek ücret olmadığına parmak basmak önemlidir. İş arama izni ücreti işçinin aldığı ücrete tamamen ek olarak verilmekte olup günlük mesai ücreti ile aynı şey değildir. İş arama izni ücreti hesaplamalarına örnek olarak şekildeki durumu verebiliriz:
• İşçinin saatlik ücretinin 30 TL olması durumunda: 30 TL + 60 TL (%100 zamlı ücret) = İşçinin iş arama iznini kullanamaması durumunda süreye ilişkin o saatlerde alacağı ücret 90 TL’dir.