İş Değerleme

İş Değerleme Nedir?

İş değerleme, bir pozisyonun içeriğini, sorumluluklarını, zorluk düzeyini ve şirket içindeki önemini belirleyerek pozisyona uygun bir ücret veya değer verilmesini sağlar. Bu değerleme süreci, işverenlerin işlerini sıralamasına ve tanımlamasına yardımcı olur. Bu bağlamda iş gücü planlaması için, performans değerlendirmesi ve ödül sistemleri gibi insan kaynakları yönetiminin çeşitli aşamalarında çok önemli olduğunu söyleyebiliriz.

İş değerleme, bilgi, beceri, sorumluluk, zorluk, çalışma koşulları ve şirket üzerindeki etkisi gibi faktörleri hesaba katmak için genellikle iş analizi sonuçlarına dayanır. Sonuç olarak, her iş için yapılan değerlendirme sonuçlarına göre uygun ücret skalaları oluşturulur. Bu, işverenin çalışanlarına adil ve makul bir ücret ödemesini sağlar. İşveren-çalışan ilişkilerini güçlendiren ve çalışan memnuniyetini artıran önemli bir yönetim yöntemi, iş değerlemedir.

İş Değerleme Sürecinin Aşamaları Nedir?

İş değerleme süreci genellikle aşağıdaki adımlardan oluşur diyebiliriz:
• İş Analizi: İş değerleme sürecinin temel adımı iş analizidir. Bu adımda, değerlendirilecek işin ayrıntılı olarak incelenmesi ve işin içeriği, görevleri, sorumlulukları, beceri ve bilgi gereksinimleri gibi unsurların belirlenmesi sağlanır.
• Faktörlerin Belirlenmesi: İşin belirlenmesinden sonra, değerleme sisteminde hangi faktörlerin kullanılacağı ve bu faktörlere ne kadar önem verilmesi gerektiği belirlenir. Bu faktörler genellikle sorumluluk düzeyi, karmaşıklığı, deneyim gereksinimi, liderlik gereksinimi, bağlantıları ve çalışma koşulları gibi faktörlerden oluşur.
• Puanlama Sistemi veya Skala Oluşturma: Değerleme faktörleri için bir puanlama sistemi veya skala geliştirilir. Bu skala, her faktör için işin ne kadar uygun olduğunu belirlemek için kullanılır ve işe verilen puanlar toplamda bir işin değerini yansıtır.
• İşlerin Değerlendirilmesi: Tüm işler bir değerlendirme sistemi kullanılarak değerlendirilir. Her işin belirlenen faktörlere göre puanları toplayarak işin toplam puanını hesaplamak için kullanılır.
• İş Sıralaması: İşlerin sıralaması, değerlendirme sonuçlarına göre yapılır. Yüksek puan alan işler daha değerli ve daha önemlidir, ancak düşük puan alan işler daha az değerlidir.
• Ücretlendirme ve Ödül Sistemleri Oluşturma: İş değerleme sonuçları, iş için uygun ücret skalalarını belirlemek için kullanılır. Bu, işverenin çalışanlara adil bir ücret ödemesine yardımcı olur. İş değerleme sonuçları, kariyer geliştirme planları ve ödül sistemleri gibi insan kaynakları uygulamalarını da şekillendirebilir.

İş Değerlemenin Amacı Nedir?

İş değerlemesinin temel amacı, şirket içindeki çeşitli işlerin içerdiği görevlerin, sorumlulukların ve gerekliliklerin objektif bir değerlendirme süreci yoluyla belirlenmesi ve her bir işin şirket içindeki önemine uygun bir değer veya ücret ödenmesidir diyebiliriz. İşverenlerin, bu süreç sayesinde işlerini sistematik bir şekilde sıralamasına ve onları tarafsız bir şekilde değerlendirmesine olanak tanır. Aynı zamanda performans yönetimi, ödül sistemi ve işgücü planlaması için önemli bir kılavuz sağlar.

Yine iş değerleme, tutarlı ve adil bir ücretlendirme sisteminin geliştirilmesine yardımcı olur. Çalışanlar arasında işe ve iş içeriklerine ilişkin adalet duygusunu güçlendirir ve motive eder. İşverenler, yetenekli ve yetenekli çalışanları çekebilir ve onları işlerinde tutmak için daha fazla değer verirler. Bu nedenle, etkili bir iş değerleme sistemi, şirketlerin insan kaynakları yönetimi operasyonlarını en üst düzeye çıkarmalarına ve çalışanların memnuniyetini artırmalarına yardımcı olan önemli bir araçtır.

İş Değerleme Örnekleri

Her şirketin gereksinimlerine göre, iş değerleme için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. İş değerleme örneklerinden bahsedecek olursak:
• Sıralama Yöntemi: İşler, önem düzeylerine göre sıralanır. En önemli işten en az önemli işe doğru bir sıralama yapılır.
• Puantaj Yöntemi: İşler, belirli kriterler altında puanlanır ve bu puanlar toplanarak işin değeri belirlenir.
• Faktör Değerlendirme Yöntemi: Belirli faktörler (örneğin, bilgi, deneyim, sorumluluk, fiziksel çaba vb.) göz önünde bulundurularak her işin değeri değerlendirilir.
• Puanlama Yöntemi: İşler, belirli faktörler altında her bir faktör için bir puan alacak şekilde değerlendirilir ve puanlar toplanarak işin değeri belirlenir.
• Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS): İşleri etkileyen faktörler, ağırlıklarına göre derecelendirilir ve sonuçta işlerin değeri belirlenir.
• Benzerlik Değerleme Yöntemi: Mevcut işler, benzer işlerle karşılaştırılarak değerlendirilir ve benzer işlerin değerleri temel alınarak yeni işlerin değeri belirlenir.
• Derecelendirme Yöntemi: İşler, belirli faktörler altında belli derecelere göre gruplandırılır ve işin değeri bu derecelerle belirlenir.

En Yaygın İş Değerleme Yöntemleri Hangileridir?

Bir organizasyonun gereksinimlerine ve özelliklerine bağlı olarak, çeşitli iş değerleme yaklaşımları kullanılmaktadır. En yaygın şekilde kullanılanlar şu şekildedir:
• Puanlama Yöntemi: Bu yöntem, işleri değerlendirmek için belirli faktörlerin belirlenmesine ve bu faktörlere puan verme sistemine dayanır. İşin her bir faktöre uygun bir ağırlık verilir ve her bir faktörden aldığı puanlar toplanarak işin toplam puanı hesaplanır. Bu nedenle, işler puanlarına göre sıralanır ve ücret skalaları oluşturulur.
• Derecelendirme Yöntemi: Bu yöntemde, işler belirlenen değerlendirme faktörlerine göre derecelendirilir. Örneğin, her bir faktöre göre işler "düşük", "orta" ve "yüksek" gibi kategorilere ayrılabilmektedir ve yine bu dereceler, işlerin önem düzeyine göre sıralanır ve bu şekilde de bir ücretlendirme yapılır.