İstihdam

İstihdam Nedir?

İstihdam en kısa tabiri ile bir bireyin bir işveren tarafından işe alınarak bir işte çalışması anlamına gelir diyebiliriz yani bir bireyin çalışma gücünün bir ekonomik faaliyette kullanılmasıdır. Bir kişinin istihdam edilmesi, ona gelir sağlama ve ekonomik bağımsızlık sağlama imkânı sunmuş olur.

İstihdam genellikle işverenlerin ihtiyaçlarına ve iş gücü arzına dayanır. İşverenler, belirli bir pozisyonda çalışacak nitelikli ve yetenekli çalışanları bulmak ve onları işe almak için iş ilanları yayınlar, mülakatlar yapar ve seçim süreçlerini tamamlar. İş arayanlar, uygun niteliklere sahip olduklarını kanıtlamak için başvuruda bulunur ve iş görüşmelerine katılır.

İstihdamın önemi ekonomik, sosyal ve bireysel düzeyde oldukça büyük olabilmektedir. Ekonomik olarak, istihdam ekonomik büyümeyi teşvik eder, gelir dağılımını iyileştirir ve toplumun refahını artırır. Sosyal olarak, istihdam, sosyal katılımı teşvik eder, bireylere toplumsal statü sağlar ve sosyal bağları güçlendirir. Bireysel olarak, istihdam, bireylerin kendi kendilerine yetme duygusunu artırır, kişisel ve mesleki gelişimi destekler ve maddi güvenlik sağlar. Kısaca toparlayacak olursak, bireylerin çalışma hayatına katılımını sağlar, ekonomik büyümeyi destekler ve toplumsal refahı artırır diyebiliriz.

İstihdam Oranı Nedir?

İstihdam oranı, bir ülkede ya da belirli bir bölgede çalışan nüfusun, çalışabilir yaşta olan nüfusa oranını ifade eder diyebiliriz. Bu bağlamda genellikle yüzde olarak ifade edildiğini söylemekte de fayda var. İstihdam oranı, ekonomik göstergelerden biridir ve iş gücü piyasasının durumunu ve istihdam seviyesini belirlemek için kullanılmaktadır. Çalışan nüfusun ne kadarının iş gücüne dahil olduğunu gösterir ve ekonomik büyüme, işsizlik ve sosyal refah gibi konuları değerlendirmek için oldukça önemli bir veri olduğunu söyleyebiliriz.

Bu bağlamda istihdam oranı, işgücüne katılım oranı ve işsizlik oranı gibi diğer iş gücü istatistikleriyle birlikte analiz edilir. İşgücüne katılım oranı, çalışabilir yaşta olan nüfusun ne kadarının iş gücüne dahil olduğunu gösterirken, işsizlik oranı, iş arayan ve iş bulamayan nüfusun oranını gösterir. Bu üç gösterge birlikte incelenerek iş gücü piyasasının durumu hakkında daha kapsamlı bir görünüm elde edilir. Yüksek bir istihdam oranı genellikle ekonomik büyüme, refah düzeyi ve sosyal istikrarla ilişkilendirilir. Düşük bir istihdam oranı ise işsizlik, ekonomik durgunluk ve sosyal sorunlarla ilişkilendirilebilir.

Ülkemizdeki istihdam oranından da bahsedecek olursak, 10 Mayıs 2023 tarihinde açıklanmış olan istatistiksel verilere göre Türkiye’nin istihdam oranı %47,7 olarak açıklanmıştır. Bu bağlamda 2023 yılında 31 milyon 107 bin kişi istihdam edilmiştir.

İstihdam Oranı Nasıl Hesaplanır?

İstihdam oranı belirttiğimiz gibi, çalışan nüfusun, çalışabilir yaşta olan nüfusa oranını gösterir diyebiliriz. Bu bağlamda istihdam oranını hesaplamak için şu şekilde bir formül uygulanmaktadır:
İstihdam Oranı = (Çalışan Nüfus / Çalışabilir Yaşta Olan Nüfus) * 100
Çalışan Nüfus: Bir ülkede veya belirli bir bölgede çalışan olan kişilerin sayısıdır. Bu veri genellikle istatistiksel kaynaklardan veya işgücü anketlerinden elde edilir. Çalışabilir Yaşta Olan Nüfus: İş gücüne dahil olabilme potansiyeli olan kişilerin sayısıdır. Genellikle belirli bir yaş aralığını kapsar. Örneğin, 15 yaş ve üzeri gibi bir yaş aralığı çalışabilir yaşta olan nüfusu temsil edebilir.

İstihdam Türleri Nelerdir?

İstihdam türleri, farklı çalışma koşulları, sözleşmeler ve çalışma ilişkileri temelinde çeşitlilik gösterir. İş gücü piyasasında yaygın olarak görülen bazı önemli istihdam türleri şu şekildedir:
• Tam Zamanlı İstihdam: Çalışanın haftada genellikle 40 saat veya daha fazla çalıştığı ve tam zamanlı bir iş sözleşmesine sahip olduğu durumdur. Bu tür istihdamda çalışanlar genellikle tam zamanlı maaş, sigorta ve diğer yan haklardan faydalanır.
• Yarı Zamanlı İstihdam: Çalışanlarının haftada belirli bir saat aralığında, genellikle 20 ila 30 saat arasında çalıştığı durumdur diyebiliriz. Yarı zamanlı istihdam genellikle esnek çalışma saatleri sunar ve çalışanlar için daha fazla esneklik sağlar. Yan haklar, tam zamanlı istihdamdakilere kıyasla daha sınırlı olabilir.
• Geçici İstihdam: Belirli bir süre için işe alınan veya proje bazlı görevlerde çalışan kişileri ifade eder. Geçici istihdam, iş gücü talebindeki değişkenliklere veya kısa vadeli iş ihtiyaçlarına yanıt olarak ortaya çıkar. Bu tür istihdamda, çalışanlar genellikle belirli bir projenin tamamlanması veya mevsimsel talebin karşılanması gibi belirli bir süre için çalışırlar.
• Serbest Çalışanlık (Freelance): Serbest çalışanlar, bağımsız olarak çalışan ve müşterileri için proje bazlı veya hizmet bazlı işler yapan kişilerdir. Serbest çalışanlar genellikle belirli bir alanda uzmanlaşmışlardır ve farklı müşterilere hizmet sunarlar. Kendi işlerini organize ederler ve genellikle proje bazında ücretlendirilirler.
• Part-Time İstihdam: Çalışanın haftada sınırlı bir saat aralığında çalıştığı durumdur. Part-time istihdam genellikle öğrenciler, emekliler veya ek gelir elde etmek isteyen kişiler arasında yaygındır. Çalışma saatleri ve yan haklar genellikle tam zamanlı istihdamdan daha sınırlıdır.
• Öz-istihdam: Kendi işini kuran ve işveren pozisyonunda olan kişileri ifade eder. Kendi işini kurarak çalışanlar, işletmelerini yönetir, çalışanları istihdam eder ve kâr elde etmeyi hedefler.