Pygmalion Etkisi

Pygmalion Etkisi Nedir?

Motivasyon dediğimiz kavram ile yapmak istediğimiz şeyler için bir güce sahip olmayı bekleriz. Motive olmuş kişiler daha olumlu düşünüp kendilerine işlerine odaklayarak ilerlemeyi hedefler. Buna benzer bir prensiple çalışan Pygmalion etkisi, ya da diğer ismiyle “kendi kendini gerçekleştiren kehanet”, olumlu ya da olumsuz olarak bir şeyin kafamızdaki olma öngörüsünün gerçek hayata yansımış hali anlamına gelmektedir. Daha farklı kelimelerle açıklamak gerekirse Pygmalion etkisi denilen olay, insanın kendi kendine “böyle olacağını tahmin etmiştim”, “bunun olacağını biliyordum” sözlerinde olduğu gibi tahmin edilen davranışın gerçek dünyada kendini göstermesi olarak tanımlanabilir. Pygmalion etkisi ile birlikte henüz gerçekleşmemiş olayların o olaylara olan zihinsel eğilimler aracılığıyla fiziksel dünyaya taşınması söz konusudur. Psikolojik bir terminoloji olan Pygmalion etkisi sanat ve mitoloji alanında ‘beklenti etkisi’ olarak da bilinmektedir.

‘Beklentiler gerçeğin yansımasıdır’ düşüncesi ile hareket eden Pygmalion etkisi, çok eski yıllardan bugüne ulaşmış bir efekttir. Adını Yunan mitolojisindeki Yunan heykeltıraş Pygmalion’dan almıştır. Mitolojiye göre bu heykeltıraş daha önce kadınlarla olan tecrübelerinden dolayı artık kadınlarla olmama kararı alır. Gerçek dünyada ona uygun birinin olmadığını düşünür. Bunun üzerine kafasındaki ideal kadının heykelini yapmak ister ve bunun için çalışmalara başlar. Pygmalion yaptığı heykeli o kadar beğenir ve bu heykeli kafasındaki kadına o kadar yakın görür ki, elleriyle yaptığı bu sanatına âşık olur. Bu kadın heykeline gerçek bir sevgiliymiş gibi davranarak ona çiçekler, mücevherler sunar. Heykelinin ismini de uyuyan aşk anlamına gelen ‘Galatea’ koyar. Heykelin gerçek olmasını umut eden Pygmalion bir gün tanrıçası Afrodit’in önünde eğilerek sevgilisinin gerçek olması için yalvarır. Afrodit eserden o kadar çok etkilenir ki Pygmalion’a saygı duyar ve Galatea’ya hayat verir. Hayata gelen Galatea da Pygmalion’a âşık olarak günümüz psikoloji konusu olan Pygmalion etkisinin temelini oluşturur.

Adını bu hikâyeden alan Pygmalion etkisinde istenilen ve yeterince yüksek beklentilerin verildiği bir işin gerçek dünyada etkisini göstereceğine inanılmaktadır. Pygmalion etkisi günlük hayatta her alanda kendini gösterebilir; eğitim, iş, sosyal hayat ve daha birçok alan bu etkiye açıktır. Örneğin Pygmalion etkisini etkili bir şekilde kullanan bir öğrenci beklentilerini yüksek tutarak buna göre derslerine çalışabilir, dolayısıyla yüksek beklentisi oranında efor sarf ettiği için daha iyi bir performans elde edebilir. Bu tür örnekler diğer hayatımız diğer birçok bölümünde de karşımıza çıkabilmektedir.

Pygmalion Etkisi İş Hayatında Nasıl Etkilere Neden Olur?

Beklenti etkisi de denilen Pygmalion etkisi ile birlikte iş hayatında da efektin gerektirdiği hırs, liderlik, motivasyon ve yüksek beklenti değişkenleri büyük bir yer kaplamaktadır. İş yerinde çalışanların faaliyetleri ve bu kapsamdaki çabaları doğrultusunda yapılacak birçok sosyal ve performans açılı yorum vardır. Örneğin bu beklenti piramidin başını yöneticiler oluşturur. İşletmenin yöneticileri şirket için olan beklentilerini oluşturarak bu beklentileri bir alt kademe olan departmanlara ileterek bu doğrultudaki efor ve çabaların gösterilmesi için gerekli etkiyi oluşturur. Departmanlar da bu etkiyi çalışanlara ileterek Pygmalion etkisinin işletme bünyesinin tamamına yayılmasını sağlar. Yöneticiler bu kapsamda çok önemli bir rol oynamaktadır. Şirket için yüksek ama gerçekçi hedefler belirleyerek doğru planlamayı yapmalı ve çalışanların motivasyon faktörlerini her zaman göz önünde bulundurmalıdır. Yöneticiler çalışanlarının performanslarını iyileştirmek ve iş yerindeki çalışma ortamlarını her zaman takip etmek ile yükümlüdür, çünkü bu durum hem şirket performansı hem de bireysel performans için büyük bir etki alanı yaratmaktadır.

Pygmalion etkisi kapsamında şirket başarısını artırmak ve dolayısıyla çalışanların da iyi bir iş ortamında yüksek performansa sahip olabilmesi için yapmaları gereken bazı şeyler bulunmaktadır. Öncelikle yapılacak şey güçlü bir iletişim ağının kurulmasıdır. Yöneticiler ve altında çalışanlar arasında sağlıklı ve güçlü bir iletişimin kurulması her iki tarafın da rahatça kendilerini ifade etmelerine ve görevlerinde daha başarılı olmalarına olanak sağlamaktadır. Yöneticiler çalışanlarının üretkenliğini artırmak ve yüksek beklentilerini onlara aktarmak için saygı, güven ve motivasyon faktörlerine daima dikkat etmelidir. Bu kapsamda şirketlerde sağlıklı iletişimin bir aracısı olan İK departmanları büyük bir role sahiptir. İK uzmanlarının düzenleyeceği oryantasyon ve ekip çalışmaları sayesinde şirket içinde sağlıklı iletişim sağlanacak ve yönetici ile çalışan arasında rahat ve güvenli bir etkileşim kurulacaktır.

Bir diğer önemli kısım ise çalışanlar ile yöneticiler arasında karşılıklı geri bildirim ağının kurulmasıdır. Bazen bazı görevler veya görevler için verilen süreler zorlayıcı olabilmektedir, ya da tam tersi yöneticiler çalışanlarının tam kapasitesini küçümseyebilir; bu durumda iki tarafın birbirine saygılı ve doğru geri bildirimler vermesi motivasyonu artıracak ve hem şirketin yükselmesi hem de bireysel kariyer gelişimlerinde ilerlemeler sağlanabilecektir.

Pygmalion Etkisinin Motivasyon ile İlişkisi Nedir?

Motivasyon dediğimiz şey kişinin kendi beklentileri doğrultusunda istek ve arzularını yüksek bir seviyede hissetmeleri ve dolayısıyla harekete geçmek için onu iten bir gücün var olması demektir. Yani bir bakıma motivasyon kavramı tamamen beklentiler aracılığıyla çalışmaktadır. Beklenti etkisi olarak da bilinen Pygmalion etkisinin ortaya çıkabilmesi için kişinin motivasyonunun yüksek olması gerekmektedir. Bireyin harekete geçebilmesi ve istediği şeyler üzerine efor sarf edebilmesi için olumlu arzuları tarafından bir güç hissetmesi gerekmektedir. Birey, motivasyonunu yüksek tutarak arzularını gerçekleştirebileceğine inanır ve bunun için çalışmalar yapar. Olumlu düşünceleri ile hareket ve davranışlarını da şekillendiren kişi, Pygmalion etkisinin de öne sürdüğü gibi öngördüğü davranışın gerçek dünyaya taşınmasını sağlar.

Pygmalion Etkisinin Tersi Nedir?

Yüksek beklenti, yüksek motivasyon ve yüksek arzu kişinin iyi şeyler başarması için itici bir güçtür. Fakat eğer kişinin kendine olan ya da etrafındakilerin o kişiye olan beklentisi düşük ise istenilen şeylerin başarılması pek de mümkün olmayabilir. Pygmalion etkisinin literatürdeki tam tersi kavramı olan Golem etkisi, potansiyeline ve yeteneğine inanılmayan kişinin düşük motivasyonu ve düşük beklentisi sonucunda daha düşük performans göstermesi durumudur.

Golem etkisi Pygmalion etkisinin savunduğu her şeyin tam tersi olan etkiyi aynı prensiple birlikte sunmaktadır. Pygmalion etkisinde kişi olumlu beklenti ve yüksek motivasyonu sayesinde daha başarılı bir yolda ilerler. Bireyin özgüveni yüksektir ve empati yeteneği güçlüdür. Kendinin farkındadır ve olumlu düşüncelerine yönelik çalışmalar yaparak doğru çabayı gösterir. Böylece kişi kendi beklentilerini tamamlama amaçlı çalışır. Bu beklentiler yalnızca kişinin kendine olan beklentileri ile de sınırlı değildir, kişinin etrafındakilerin ondan beklentileri de yüksektir; böylece kişinin kendine olan özgüveni artar ve arzularını başarabileceğine dair güven temelini oluşturur. Fakat Golem etkisinde kişinin kendine olan güveni düşüktür ve iyi şeyler başaracağına dair beklentileri bulunmaz. Bu bireyin etrafındakiler de ona dair düşük beklentiler için de olur, dolayısıyla çevresinden de az destek olan kişi düşük motivasyona sahip olur ve istekleri üzerine çaba göstermez. Kişi başarı için bir harekette bulunmaz ve arzularını bastırır. Her zaman bir şeyleri yapamayacağı düşüncesine odaklandığı için önündeki fırsatları görmezden gelir ve etrafının geri bildirimlerine kulaklarını kapatır.

Yapılan çalışmalar Golem etkisinin insanlar üzerinde Pygmalion etkisinden çok daha güçlü olduğunu göstermektedir. Bundan olumsuz düşüncelerin olumlu düşüncelerin yapıcılığından daha güçlü bir yıkıcılığı olduğunu görmekteyiz. Kişinin olumlu düşüncelere kendini odaklaması ve motivasyonunu yükseltmek için çalışmalar yapması hem kendi mental sağlığı için hem de gelecek planları için en iyi seçenek olacaktır.

Olumlu Motivasyon Geliştirmek için Pygmalion Etkisinden Nasıl Faydalanabiliriz?

Pygmalion etkisi her ne kadar kişinin kendisinde başlasa da devam edebilmesi ve bireyin ilgili desteği görebilmesi için çevresinin de ona bu kapsamda güveninin olması büyük önem taşımaktadır. Kişi kendi özgüvenini kısmen kendi başına kısmen de çevresinin etkisiyle kurar. Dolayısıyla bireyin etrafındaki kişilerin ona olan güveninin tam olması ve onun potansiyeline inanması Pygmalion etkisinin amacını gerçekleştirmesini sağlar. Buna örnek olarak okul ortamlarını örnek verebiliriz. Çoğu zaman öğrenciler ne yapacakları konusunda kararsız ve özgüvensiz olurlar. Bu kapsam öğretmenlerin kendilerini bulamamış öğrencilere yol göstermesi ve onların potansiyeline inanması demek öğrencilerin de gördüğü bu destek sayesinde içindeki özgüveni ortaya çıkarması demektir. Öğrencilerin başarılı olabilmesi için ailesinden, arkadaşlarından ve öğretmenlerinden destek görmesi ona kendini değerli hissettirecek ve kendi arzu ve isteklerini önemseyerek ilerlemek için çalışmalar yapmasına sebep olacaktır.

Bu sebeplerden dolayı Pygmalion etkisinde çevreden gelen motivasyon da bireyin kendi yarattığı motivasyon kadar önemlidir. Fakat aynı zamanda kişi tüm beklenti ve motivasyonunu da çevreye bağlamamalıdır. Zaman zaman olumsuz durumlarla karşılaşılabilecektir, dolayısıyla bu durumlarla başa çıkmayı öğrenmek ve düştükten sonra ayağa kalkabilmek de olumlu durumların ilk adımı olacaktır. Her başarısızlıktan bir ders çıkarmak ve durumları iyileştirmek için ne yapılabileceğine bakılması gerekmektedir. Bu bahsettiğimiz olay bile Pygmalion etkisinin olumlu düşüncesi prensibi altında incelenebilir çünkü olumsuz durumlarda bile olumlu bir çıkarımda bulunmak o başarısızlıktan hızlıca kurtulunmasına sebep olacaktır.