Standardizasyon Nedir?

Standardizasyon dediğimizde aklımıza birçok kavram gelir, bu kavramlar hem pazarlama hem imalat hem de kimya olabilir. Fakat, standardizasyon belirli sektörlerde rehber amaçlı kullanılmaktadır. Tüm ilgili tarafların bir mal veya hizmetin oluşturulmasına rehberlik edecek protokoller ortaya koymasıyla açıklanabilir. Bu protokoller belirli sektörlerde, farklı yapılara sahip olmaktadırlar. Üretilen mal veya hizmetlerin tutarlı kalitede olmasını ve aynı sektördeki diğer karşılaştırılabilir ürün veya hizmetlerle eşdeğer olmasını da ayrıca sağlamaktadır.

Standardizasyonun temel öncüllerinden birkaçı ise problemlerin dikkate alınmasıdır. Büyük ve sayılı bir çapta hizmet veren sektörlerin uygulayacağı protokolleri ortaya koyan bir faaliyettir. Uygun seviyede düzenin elde edilmesi ve potansiyel problemlerin ele alınması standardizasyonun tarafından gerçekleşen bir eylemdir. Üretimde, anlayışta ve ölçmede yapılan protokollerin ortaya konulması ISO, Uluslararası Standardizasyon Birliği, tarafından belirlenir.

Standardizasyon mal güvenliğini, birlikte çalışabilirliği ve uyumluluğu sağlayan bir faaliyet olarak kısa bir şekilde de anlatılabilir. Bu faaliyetten, süreçten faydalanan taraflar ise kullanıcılar, gruplar, organizasyonlar ve şirketler olmaktadır.

Standardizasyonun Amaçları Nedir?

Hem insan ilişkilerini hem de firmalar arasında yapılacak bilgi alışverişini sağlamak, sunulan hizmetin veya ürünün alıcı tarafından beklenen isteklerini karşılamak ve güvenliğini korumak standardizasyonun amaçlarındandır. En büyük amaçlarından bir tanesi ise seçilen bir ortamdaki belirli uygulamalara veya işlemlere bir tutarlılık düzeyi uygulamaktır. Globalleşmiş veya küresel bir varlığı olan şirketler, hizmet kalitesinin coğrafi sınırlar tarafından problem yaşamaması nedeniyle ürünün veya hizmetlerin kalitesinin aynı olmasını sağlamak için ayrıntılı süreç dokümantasyonu kullanır. Standardizasyonun amaçlarından bir tanesi de globalleşmiş şirketlerin kullandığı bir araç olmasıdır.

 Standardizasyon İlkeleri Nelerdir?

Standardizasyonun takip ettiği ilkelerden en önemli olanlar şu şekildedir;

• Şeffaflık,
• Açıklık,
• Tarafsızlık,
• Verimlilik,
• Uygunluk,
• Tutarlılık,
• Gelişim boyutu,
• Güvenilirlik,
• Sürdürülebilirlik,
• Katma değer üretkenliği.

Standardizasyonun en temel ilkeleri bu dokuz kavramdan oluşmaktadır. Bu ilkeler gerek uluslararası düzeyde gerek ulusal düzeyde geliştirilmesi gereken kavramlardır. Şeffaflık ve açıklık dediğimizde, zamanında bilgiye kolayca erişilebilirliği olan, düzenli şekilde güncellenen ve yeterli olan bir ilkeden bahsederiz. Aktif olarak yer alan diğer tüm tarafların da bu yapılandırmaya kolayca erişebilmesi önemli bir nokta olmaktadır. Tarafsızlık ise burada büyük bir rol oynamaktadır. Tarafsızlık, aktif olan tarafların kendi görüşlerini ifade etme ve bunları değerlendirmeye aldırma hakkına sahip olduğunu belirtir. Uygunluk oluşturmak tüm ilgili taraflar arasında bir fikir birliğine varılmasını göstermektedir.

 Standardizasyon Faydaları Nelerdir?

İmalat işletmelerinde, standardizasyonun katkıları büyük çapta göze çarpar. Örnek vermek gerekirse, LED ve LCD televizyon üreticileri standardizasyon kurallarına uymak zorundadırlar. Bunun nedeni, piyasada satılan ürünlerin benzer özelliklere sahip olmasını sağlamaktır. Bu kurallardan çoğu HDMI bağlantı noktası, USB bağlantı noktaları gibi girişleri standart hale getirilmesidir. Genel olarak baktığımızda ise, standardizasyonun faydaları şunlardır:

• Kolay uyum,
• Atıkların azaltılması,
• Esneklik,
• Kalitenin daha iyi olması,
• Netlik,
• Problemlerin denklemden çıkarılması.

Standartlaştırılmış bir sistemin devreye alınması çok daha hızlıdır. Hızlı olmasıyla birlikte, sonuçların yeterliliği de büyük bir kazançtır. Her şey standart hale geldiğinde hem dağıtım hem de ürün kalitesi büyük ölçekte farklılık göstermiş olur. İmalat uyumlu, otomatik ve esnek bir şekilde gerçekleşirse, standartlanmış bir sistemin de bakımı çok daha kolay olur. Sistem standart hale gelince, problemlerin çözülmesi, değişiklik yapılması, verilerin toplanması çok daha verimli olur.

Standardizasyonun teknoloji sektöründe de görülebilecek büyüklükte bir etkisi vardır. Teknolojinin büyümesini yavaşlatan uyumsuz teknolojilerin ayıklanmasına yardımcı olur, sektörün büyümesine teşvik eder ve standartlanmış teknolojinin artan bir faaliyeti olur. Uyumlu yazılım programları da bunun bir örneğidir.

Tüketici bazlı bir bakış açısı sunmak istersek, standardizasyonun katkıda bulunduğu başka bir nokta ise ürünler arasında uyumluluk ve bu sayede de çalışabilirlik. Birlikte uyumlu bir şekilde çalışmanın uyarlanabilecek bir unsur olması ise büyük bir kazanç olmaktadır.

Standardizasyon Çeşitleri Nelerdir?

Standardizasyonun çeşitleri sektörde kullanılmak istenilen protokollere göre değişmektedir. 4 farklı standardizasyon gözlemleyebiliriz. Bunlardan biri işletme sektöründe yapılan standardizasyondur, işyerlerinin ihtiyaçlarını karşılamak amaçlı düzenlenen ve sunulan protokollerdir. Bir diğeri endüstriyel sektörde kullanılan standardizasyondur; sanayi kuruluşların ürünleri için hazırladıkları ve takip ettiği standartlardır. Milli açıdan ise standardizasyon hem bölgesel hem de uluslararası sınırlar içerisinde uyguladığı standart protokollerdir.

Fakat, standardizasyon iki farklı sekmeye de ayrılabilir. Bu sekmeler isteğe bağlı olan standardizasyon protokolleri ve zorunlu standardizasyon protokolleridir. İsteğe bağlı olan standardizasyon uygulamaları hiçbir yasal zorunluluğa bağlı olmamaktadır. Tam tersi ise, zorunlu standardizasyon protokolleri yasal olarak uygulanmak zorundadırlar.

ISO tarafından kategorize edilmiş standardizasyon ise yapı karakterine göre standartlar, uygulama alanlarına göre standartlar ve uygulama şekillerine göre standartlar olarak ayrılır.

Standardizasyonun Milli Ekonomiye Sağladığı Faydalar Nelerdir?

Standardizasyonun en büyük katkılarından bir tanesi ise ekonomik açıdan sağlanmaktadır. Bu ekonomik faydayı sağlamak için ise belirli sektörlerin bazı kurallar belirlemesi lazımdır. Standardizasyonun ana ilkelerinden biri olan sadeleştirilmiş imalat, sayı azaltılmasına yardımcı olur. Sayı azaldığında, ürünün kalitesi cesaretlendirilir. Standardizasyondan önce olan maliyetlerin düşürülmesi ile hem emek hem de zaman açısından israf kaldırılır.

Bu sadeleşme sayesinde ekonomide arz ve talep edilen verilerin dengelenmesi de ortaya konulmuş olur. Yanlış anlaşılmaların ve anlaşmazlıkların da üstesinden gelinmesi rahatlıkla yapılır. Sadeleştirilmiş üretim ve kaliteli mal üretimi kötü malın piyasadan kaldırılmasına yol açar, böylece de rekabeti geliştirir.

Milli ekonomiye olan faydası ise, daha tabanlı bir üretim modelinin ortaya konulmasıdır. Ürün kalitesinin artırılmasıyla birlikte, katma değeri yüksek olan ürün üretimin ve rekabetçiliğin artırılması ise milli ekonomiye büyük çapta fayda göstermektedir. Daha az maliyet ile üretilen ürünlerin yüksek kalitede üretilmesine yardımcı olduğu bir standardizasyon evresi ekonomik faydalarla gelmektedir.

Standardizasyonun Sağladığı Faydalar Nelerdir?

ÜRETİCİYE FAYDALARI
● Üretimin belirli plan ve programlara göre yapılmasına yardımcı olur.
● Uygun kalite ve seri imalâta imkân sağlar.
● Kayıp ve artıkları asgariye indirir.
● Verimliliği ve hasılayı artırır.
● Depolamayı ve taşımayı kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar.
● Maliyeti düşürür.

EKONOMİYE FAYDALARI
● Kaliteyi teşvik eder, kalite seviyesi düşük üretimle meydana gelecek emek, zaman ve hammadde israfını ortadan kaldırır.
● Sanayii belirli hedeflere yöneltir. Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olur.
● Ekonomide arz ve talebin dengelenmesinde yardımcı olur.
● Yanlış anlamaları ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırır.
● İhracatta ve ithalatta üstünlük sağlar.
● Yan sanayi dallarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olur.
● Rekabeti geliştirir.
● Kötü malı piyasadan siler.

TÜKETİCİYE FAYDALARI
● Can ve mal güvenliğini sağlar.
● Karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlar.
● Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler.
● Ucuzluğa yol açar.
● Ruh sağlığını korur. Stresi önler.
● Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar.

Standardizasyon Uygulamaları

Standardizasyon uygulamalarında temel doküman standartlardır. Standartlar; insan sağlığı can ve mal güvenliğini ön planda tutan, ürünlerin bir örnek, kaliteli, kullanım amacına elverişli ve bilhassa ekonomik olarak üretilmelerini öngören, bilimsel, teknik ve deneysel çalışmaların kesinleşmiş sonuçlarını esas alan doğrulukları ispatlanmış dokümanlardır.

Standartların hazırlanmasında ülke şartları, can ve mal güvenliği, Gümrük Birliği, üretim ve ihracatı geliştirme, işalatı denetleme, tüketici meseleleri, kalite ve çevre konularına öncelik ve önem verilerek yayımlanmış uluslararası ve bölgesel standartlar ile diğer gelişmiş ülkelerin milli standartları esas alınmaktadır.

Standardların en önemli özelliği, değişen şartlara ve gelişen teknolojiye ayak uydurabilme kabiliyetine haiz olmalarıdır.

Bu itibarla, gerek uygulama neticesinde ortaya çıkan aksaklıklar gerekse kaynak dokümanlarda olabilecek değişiklikler ile teknolojik gelişmeler karşısında revizyon suretiyle standardlarda gerekli olan değişiklikler yapılarak güncelleştirilebilmektedir.

Son yıllarda uluslararası standardlar ve özellikle AB ve Gümrük Birliği sürecinin bir gereği olan mevzuat uyumu çerçevesinde Avrupa Birliği standardları büyük bir önem taşımaktadır.

Son yıllarda özellikle kalite, çevre, gıda gibi konulardaki sistem arayışlarının neticesinde Uluslararası Standardizasyon Birliği tarafından hazırlamış bulunan ISO 9000 serisi (Kalite Yönetim Standardları) , ISO 14000 serisi (Çevre Yönetim Standardları) ile ISO 22000 (Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi) tercüme edilerek yayınlanmıştır.

Standardizasyonda Belgelendirmenin Rolü

Standardların uygulanmasında gönüllülük esastır ancak siyasi otoriteler; insan sağlığı, can ve mal güvenliği, kıt kaynaklar, enerji, millî sanayinin korunması, dış ticaret vb. sebeplerle bazı standardları mecburi uygulamaya tabi tutabilmektedirler.

Belgelendirme: Ürünlerle, proseslerle, sistemlerle veya kişilerle ilgili üçüncü taraf doğruluk beyanıdır.

Ticari faaliyetlerdeki gelişmeler neticesinde; standardların uygulanıp uygulanmadığının ispatı işletmeler açısından önem kazanmış; pazarladıkları ürünler için müşterilerine bir nevi güvence verebilme ihtiyacının bir gereği olarak güvenilir ve tarafsız belgelendirme sistemlerinin oluşturulması mecburiyeti oluşmuştur.

Gelişmiş ülkelerde standard kuruluşlarının kurulmasının ardından daha çok bu kuruluşların sorumluluğunda belgelendirme çalışmaları başlatılmıştır.

Standard kuruluşlarının belgelendirme çalışmalarında etkili rol üstlenmesinin en önemli sebebi; standardizasyon uygulamalarında yetişmiş uzman personel ile yeterli teknik alt yapıdonanımına sahip olmalarıdır. Kaldı ki standardların hazırlanması ile bunların tatbikatının yaygınlaştırılması esasen bir standard teşkilatının temel hedefi ve görevleri arasındadır.

Standardların ülke sanayindeki tatbikatlarının yaygınlaştırılması ve sanayicilerle kurulan yakın diyalog sayesinde standardlarda tespit edilen eksikliklerin süratle giderilmesine belgelendirme vasıtasıyla kolayca imkân bulunabilmektedir. Böylece yoğun çaba harcanarak hazırlanan standardların günün şartlarına uygun, yaşayan birer doküman olması da sağlanmaktadır.

Milli ekonomiler açısından da belgelendirme faaliyetlerinin üretim kalitesini en az standardlarda öngörülen seviyeye yükselterek teknolojik gelişmenin hızlandırılması,ihraç edilen ürünlerin ülkeye itibar kazandırması ve tüketicinin korunması hedeflerine ulaşmada etkili bir araç olduğu hatırdan çıkarılmamalıdır.

Standardizasyonda Tüketicinin Rolü Nedir?

Standardizasyon uygulamalarının odağındaki temel unsur hiç şüphesiz insandır. Çünkü, standardizasyon ve kalite faaliyetleri ile öncelikli olarak insanın can ve mal güvenliğinin korunması hedeflenirken aynı zamanda müşteri beklentilerinin daha iyi karşılanması ve refah düzeyinin yükseltilmesi amaçlanmaktadır.

Hızlı bir küreselleşme sürecinin yaşandığı günümüzde, işletmelerin iç ve dış pazarlarda rekabet edebilmeleri için üretim tasarlamalarında müşteri beklentilerini ve taleplerini mutlaka gözönünde bulundurma zorunlulukları vardır. Bu itibarla artık üretimde standardların ve kalite faktörlerinin belirlenmesinde tüketici talep ve beklentileri önemli bir rol oynamaktadır.

Serbest pazar ekonomisinin cari olduğu günümüzde standardizasyon ve kalitenin polisiye tedbirlerle sağlanması mümkün değildir. Yani standardların uygulanmasında gönüllülük esastır. Ancak standardlara uygun kaliteli mal ve hizmet talep edebilen bilinçli bir tüketici kitlesi standardizasyon uygulamalarının motor gücünü teşkil etmektedir. Kusurlu mal ve hizmeti sineye çekmeyen, haklarını arama konusunda duyarlı olan, organize bir şekilde üreticiler üzerinde baskı oluşturabilen bilinçli bir tüketici kitlesi standardlara uygun kaliteli mal ve hizmet üretiminin sigortasıdır.

İş Süreçlerinin Standardizasyonu
En yaygın standardizasyon biçimi, iş süreçleri alanındadır. Tipik olarak, küresel varlığı veya bayilikleri olan şirketler, bir müşterinin ziyaret ettiği coğrafi konumdan bağımsız olarak ürün veya hizmet kalitesinin aynı olmasını sağlayan ayrıntılı süreç belgelerine başvurur.

Standardizasyonun Etkileri Nelerdir?

Firmalar
Rakip firmalar ürünlerini ve hizmetlerini standartlaştırdıklarında, rekabet entegre sistemlerden bağımsız bileşenlere kayar. Bu, ana satış noktası entegre sistem olan şirketlerin, sistemin münferit bileşenlerine odaklanmak için stratejilerini değiştirmeleri gerektiği anlamına gelir.
Şirketler, entegre sistemin bileşenlerini veya alt sistemlerini kendi iş modelleriyle uyumlu diğer işletmelere satarak rekabet avantajı yaratabilirler.

Tüketiciler
Tüketicilerin standardizasyondan elde ettiği avantajlardan biri, ürünler arasında artan uyumluluk ve birlikte çalışabilirliktir. Örneğin, iletişim araçları ve hizmetleri standartlaştırıldığında tüketiciler, belirli bir hizmet veya ürünle sınırlı olmayan çok sayıda insan arasında bilgi paylaşabilir.
Ayrıca tüketiciler, bir sistemin bileşenlerini kendi özel tercihlerine uyacak şekilde eşleştirebilirler. Bununla birlikte, standardizasyon tüketicileri de olumsuz etkileyebilir. Birincisi, tüketiciler için seçeneklerin sınırlı olacağı anlamına gelir. Ayrıca, standardizasyon, üreticilerin tüketicilere rakiplerinden daha fazla değer sağlamasını sınırlayabilir, çünkü bunlar standartlar tarafından sınırlandırılmıştır.

Teknoloji
Standardizasyonun teknoloji üzerindeki etkisi karışıktır ve hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar doğurabilir. Standardizasyonun olumlu etkisi, pazardaki teknolojinin büyümesini yavaşlatan uyumsuz teknolojileri ayıklamaya yardımcı olabilmesidir. Teknoloji endüstrisinin büyümesini hızlandıracak standartlaştırılmış teknoloji alımı artacaktır. Standartlaştırılmış teknolojinin tanıdık bir örneği, Windows işletim sistemiyle uyumlu yazılım programlarıdır.
Olumsuz tarafı, teknolojinin standartlaştırılması, yeni ve mevcut teknolojilerin yenilikçi kalitesini sınırlar.