Bağımsız Denetim

 

Bağımsız Denetim

Bağımsız Denetim Nedir?

Bağımsız denetiminın tanımını kısaca açıklamak gerekirse, bağımsız denetim, şirketlerin ya da kuruluşların yıllık finansal tablo ve diğer finansal verileri doğrultusunda, bu tablo ve bilgiler için belirlenen kriterlere, uluslararası finansal raporlama standartları ya da benzeri standartlara uygunluğu, doğruluğu ve eşitliği konusunda, gerekli teminatları tahsis edecek yeterli ve uygun bağımsız denetim verilerinin elde edilmesi hedefi ile, genel kabul görmüş bağımsız denetim standartlarında öngörülen ve uygulanması gereken bütün bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak, defter, kayıt ve belgeler üzerinden kontrol ve tespit edilmesi ve değerlendirilerek raporlarla bir sonuca bağlanması anlamına gelmektedir.

Özellikle finansal tablolarda bağımsız denetimi yapılmasının asıl amacı, finansal tabloların finansal raporlama standartları doğrultusunda işletmenin veya kuruluşun finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını tüm gerekli veriler aracılığı ile gerçeğe uygun ve eksiksiz bir biçimde sergilendiği konusunda bağımsız denetçinin görüş bildirmesini sağlamaktır.

Bağımsız denetimin ilkelerini aşağıda verilen şekilde sıralamak mümkündür:
● Mesleki şüphecilik: İşletme yönetiminin açıklamaları, diğer bilgiler ve belgelerin çelişki içinde olup olmadığını değerlendirmek amacı ile bağımsız bir denetçinin sorgulayıcı bir yaklaşım takınarak kanıtların geçerliliğini ve güvenilirliğini incelediği bağımsız denetim ilkesidir.
● Makul güvence: Finansal tabloların kayda değer bir hata içerip içermediği konusunda makul bir teminat sağlayacak şekilde bağımsız denetim tasarlanmaktadır. Makul güvence, bir bütün halinde bulunan finansal tabloların nitelik ve nicelik açısından önemli bir hata ya da eksik içerip içermediğine dair bir sonuca ulaşma konusunda yeterli ve uygun bağımsız denetim verilerinin toplanmasına makul güvence denilmektedir.

Kimler Bağımsız Denetime Tabidir?

Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümleri ışığında aşağıda verilen kurumların bağımsız denetime tabi olduğu belirtilmiştir:
1. Sermaye Piyasası Kanununa göre, Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tabi olan kurumlar:
● Yatırım Şirketleri,
● Kolektif Yatırım Şirketleri,
● Portföy Yönetim Şirketleri,
● İpotek Finansmanı Şirketleri,
● Varlık Kiralama Şirketleri,
● Merkezi Takas Şirketleri,
● Merkezi Saklama Şirketleri,
● Veri Depolama Şirketleri,
● Derecelendirme Şirketleri,
● Değerleme Şirketleri.

Yukarıdakilere ek olarak aşağıda verilen şirketler de Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tabi olan kurumlardır:
● Sermaye piyasası araçları bir borsada ya da teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören ve işlem görmeleri amacıyla SPK tarafından onaylanmış geçerlilik süresi bulunan izahname ya da ihraç belgesi bulunan anonim kuruluşlar,
● Bir borsada ya da teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmemekle birlikte halka arz edilmeksizin pay hariç sermaye piyasası aracı ihraç eden ya da bu amaçla SPK tarafından onaylanmış geçerlilik süresi bulunan ihraç belgesi olan anonim kuruluşlar.

2. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun düzenleme ve denetimine tabi olan kurumlar:
● Bankalar,
● Derecelendirme Şirketleri,
● Finansal Holding Kuruluşları,
● Finansal Kiralama Kuruluşları,
● Faktoring Kuruluşları,
● Finansman Kuruluşları,
● Varlık Yönetimi Kuruluşları,
● Finansal holding kuruluşlarında ve bankalarda 5411 sayılı Kanun’da tanımlandığı şekliyle nitelikli paya/hisseye sahip kuruluşlar.

3. Sigortacılık Kanunu ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu kapsamında çalışmakta olan sigorta, reasürans ve emeklilik kuruluşları,

4. Borsa İstanbul piyasaları tarafından çalışmasına izin verilen; yetkili işletmeler, kıymetli madenler aracı kurumları, kıymetli maden üretimi veya ticareti ile uğraşan eden kuruluşlar,

5. Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’na göre kurulan lisanslı depo kuruluşları ile Umumi Mağazalar Kanunu’na göre kurulan umumi mağazalar,

6. Aşağıda verilen hak veya lisanslara sahip olan medya hizmet sağlayıcı şirketler:
● Karasal ortamdan ulusal televizyon yayını yapma hakkı,
● Uydu televizyon yayın lisansı,
● Kablolu televizyon yayın lisansı.

7. Aşağıda verilen üç ölçütten en az iki tanesinin eşik değerlerini peş peşe iki hesap döneminde aşan kuruluşlar:
● Sermaye piyasası araçları bir borsada ya da teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen ancak SPK dolayısı ile halka açık kabul edilen kuruluşlar için belirlenmiş eşik değerler:
➔ Aktif toplamının 30 milyon TL olması,
➔ Yıllık net satış gelirinin 40 milyon TL olması,
➔ Çalışan kişi sayısının 50 kişi olması,
● Aşağıda yer alan listede belirtilen kuruluşlar için belirlenmiş eşik değerler:
➔ Aktif toplamının 60 milyon TL olması,
➔ Yıllık net satış gelirinin 80 milyon TL olması,
➔ Çalışan kişi sayısının 100 kişi olması.
● Yukarıda verilen eşik değerlerin belirlendiği kuruluşlar:
➔ Sermayesinin en az % 25’i kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, sendikalar, dernekler, vakıflar, kooperatifler ve bunların üst kuruluşları gibi yerlere doğrudan veya dolaylı olarak ait olan kuruluşlar,
➔ Günlük olarak gazete yayınlayan kuruluşlar,
➔ Çağrı merkezi kurumları hariç, Elektronik İmza Kanunu, Elektronik Haberleşme Kanunu, Posta Hizmetleri Kanunu, Türk Ticaret Kanunu’nun 1525. maddesine göre Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu düzenleme ve denetimine tabi tutulan kurumlar,
➔ Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan lisans, sertifika veya yetki belgesi alan ve bu Kurum düzenlemelerine tabi olarak çalışan ve söz konusu düzenlemelere göre bağımsız denetimden muaf tutulmayan kurumlar,
➔ Gayri faal olan ya da çalışmaları geçici olarak durdurulan ya da iptal edilmiş olan iştirak ve kurumlar hariç, Tasarruf Mevduatı ve Sigorta Fonunun iştirakleri ile mülga 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamında Fon tarafından denetimi ve yönetimi devralınan kurumlar,
➔ 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında çalışan kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile sermayesinin en az % 50’si belediyelere ait olan kurumlar.
● Yukarıda 1. ve 2. ölçeklerde sayılanların dışında olan şirketler için belirlenmiş eşik değerler:
➔ Aktif toplamının 75 milyon TL olması,
➔ Yıllık net satış gelirinin 150 milyon TL olması,
➔ Çalışan kişi sayısının 150 kişi olması.

Bağımsız Denetim Kim Tarafından Yapılır?

Yeni Türk Ticaret Kanununa göre, finansal tabloların planlanması ve sunumuyla ilgili düzenlemeleri Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) yapmaktadır. Bağımsız denetime tabi olacak kurumlara ilişkin hususlar Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) ile belirlenmektedir ve başka koşullar aranmadan genel olarak Kamu Yararını İlgilendiren Kuruluşlar (KAYİK) ve BKK ile belirlenen husulardan daha büyük kurumlar bağımsız denetime tabidir.

KAYİK’lerin bireysel ve konsolide finansal tablolarını Türkiye Muhasebe Standartlarına (TMS) uygun olarak planlama ve sunma zorunlulukları vardır.

Bağımsız denetime tabi olan ama KAYİK kapsamında olmayan kurumlar, finansal tabloların planlanmasında ve sunumunda TMS’leri uygulamak zorunda değillerdir ve tercihe bağlı olarak TMS’leri uygulayabilirler.

TMS’leri uygulama zorunluluğu bulunmayan ve uygulamayı tercih etmeyen kurumlar, finansal tablolarını KGK’nın belirlediği Yerel Finansal Raporlama Standartlarına göre planlamak ve sunmak durumundadırlar.

Bağımsız Denetimde Kontrol Edilen Şeyler Nelerdir?

Finansal tabloların bağımsız denetiminin en temel amacı, finansal tabloların finansal raporlama standartları ışığında bir işletmenin finansal durumunu ve uygulama sonuçlarını tüm önemli yönleri ile gerçeğe uygun ve doğru bir şekilde gösterip göstermediği konusunda bağımsız denetçinin görüş bildirmesini sağlamaktır. Kısacası, bağımsız denetimde kontrol edilen şeyler bunlardır.

Bağımsız Denetim Faydaları Nelerdir?

Bağımsız denetim sayesinde işletmeler ve piyasa için önemli bir ölçek olan, finansal riskleri en aza indirmeye yarayan şeffaflık sağlanmaktadır. İşletmelerde pay/hisse ve menfaat sahiplerinin hak ve çıkarlarını koruyabilmesi için gerekli olan doğru ve güvenilir bilgiyi sağlamanın en basit yolu bağımsız denetimdir.

Bağımsız denetimin en büyük avantajı ise karar verme sürecinde kullanılacak olan bilgilerin doğruluğu ve güvenilirliği hakkında güvence vermesidir. Bu açılardan bağımsız denetim hem denetleyen şirketlere hem de kamuya ve devlete büyük fayda sağlar. Bağımsız denetimin diğer faydaları ise aşağıda verilmiştir:
● Yönetime doğru ve güvenilir bir bilgi akışı sağlaması,
● Yönetime finansal tablolarla ilgili analiz yapmasında, ve dolayısıyla geleceğe dair sağlıklı kararlar almasında yardımcı olması,
● Finansal tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığı konusunda güvence vermesi,
● Bağımsız denetimden geçen bir firmanın tüm ortaklarının hakları daha iyi korunması,
● Suistimal ve yolsuzluk eğilimini azaltması,
● Kurum yönetimi ve çalışanlarının hile yapmasını engellemesi,
● Muhasebe kayıtlarında olabilecek hatalı işlemlerin azalmasını sağlaması,
● Muhasebe hatalarının düzeltilmesine yardımcı olması,
● İşletmelerin şeffaflığına katkı yapması ve piyasadaki güvenilirliğini yükseltmesi,
● Kredi kurumlarının kredi değerlemede karşı karşıya bulundukları bilgi riskini azaltması ve kurumların düşük maliyetli finansman bulmasını kolaylaştırması.