Doğum İzni

Doğum İzni Nedir?

Hamilelik ve doğum süreçleri, kadınların mesleki kariyerlerinin devamlılığı açısından dezavantajlı olabilmektedir. Bu dezavantajı ortadan kaldırmak için koruyucu düzenlemelerin getirilmesi bir gereklilik durumuna gelmiştir. Doğum izni, kadınlara tahmini doğum tarihleri civarında tanınan dinlenme süresidir. Bu süreç doğum öncesi izin ve doğum sonrası izin olarak ikiye ayrılır. Doğum izni, hamile veya yeni doğum yapmış bir çalışanın yararlandığı bir işten ayrılma süresi olarak da tanımlanabilir. Bu izin, iş kanununa tabidir ve çalışanın işvereninden ve sosyal güvenlikten tazminat almasına izin verir. Doğum izni zorunludur ve hiçbir kadının herhangi bir nedenle bu izinden vazgeçme hakkı yoktur.

Doğum izni, hamile kadın çalışanların, çocuklarının doğumundan önceki ve sonraki dönemde mesleki faaliyetlerini bırakmalarına ve aynı zamanda şartlara göre ücret almaya devam etmelerine izin veren iş sözleşmesinin askıya alınmasına karşılık gelir.

4857 Sayılı İş Kanunu'nun 74'üncü maddesine göre, "Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre daha eklenir. Ancak sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayıyla kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu hususta, anne adayı olan işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelerle toplanır. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır".

Doğum İzni Ne Zaman Başlar?

Doğum izni, doğumdan önceki 8 hafta ve doğumdan sonraki 8 hafta olacak şekilde toplam 16 haftadan oluşur. Hamileliğin 40 hafta sürdüğü varsayılacak olursa kadınlar işyerinden 32. haftaya giriş yapıldığında izne ayrılabilir. Dolayısıyla çalışan anne adayı, tahmini doğum tarihinden altı hafta önce başlayan ve doğum tarihinden sonra on hafta sona eren bir süre için doğum izni kullanabilir.

Kadın, doğumdan sonraki 6 hafta dahil olmak üzere, doğum öncesi ve doğum sonrası toplam 8 hafta süreyle hiçbir koşulda çalıştırılamaz. Bu çalışma yasağı süresi dışında kadın çalışan, hak kazandığı doğum izninin tamamını kullanmama kararı alabilir. Sağlık raporu ile belgelenen bir sağlık durumu olması durumunda, doğum izni beklenen doğum tarihinden 2 hafta önceye ve doğumdan sonra 4 haftaya kadar uzatılabilir.

Anne adaylarının en geç hamileliğin 37. haftasında izne ayrılması gerekir. Bu yasal olarak belirlenmiş değiştirilemez bir zorunluluktur. 34. hafta yerine, 37. haftaya kadar çalışmaları için ise doktorların onay vereceği bir doğum raporuna ihtiyaç duyulur. Doktor tarafından izin verilmediği durumlarda anne adayları 37. haftaya kadar çalışamaz. Dolayısıyla hamileliğin ardından işçinin talebi ve sağlık meslek mensubunun olumlu görüşü üzerine, varsayılan doğum tarihinden önce başlayan iş sözleşmesinin askıda kalma süresi en fazla üç hafta azaltılabilir.

Hamile olan kişi gebeliğin 37. haftasında izne ayrılırsa hamileliği süresince kullanmadığı süredeki izni, doğumdan sonraya aktarılır. Dolayısıyla anne adayı doğumdan sonra 13 hafta daha izin yapma hakkı kazanır. İş Kanunu’nda bu durum aşağıda açıkça belirtildiği şekildedir.

“Sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.”

Çalışan, ideal olarak, mümkün olan en kısa sürede ve doğum izni başlamadan önce durumunu işverenine bildirmelidir. Ancak kanunda bu konuda belirli bir süre öngörülmediği için bu süreç zorunlu değildir.

Bu nedenle işçi dilediği zaman durumunu işverenine bildirme olanağına sahiptir. Adımların geri kalanı genellikle günlük ödeneklerin ödenmesini sağlayan işveren tarafından gerçekleştirilir. Hamilelik döneminde işçinin düzenli aralıklarla sağlık kontrolünden geçmesine izin verilmektedir. Böylece işçinin gebelikle ilgili sağlık kontrolleri için yıllık izin hakkını kullanmasına gerek kalmaz.

Bu duruma ek olarak, işçi doğum iznindeyken işverenin ücret ödemesi bir zorunluluk değildir. Ancak işverenlerin inisiyatifinde olan bir durumdur. İşverenler isterlerse çalışanlarına maaş verebilirler, ya da doğum izni ödeneği ile kişinin maaşı arasındaki farkı ödeyebilirler.

Doğum İzni Kaç Gün Süreyle Verilir?

Genel olarak doğum izni süresi 16 ile 45 hafta arasında bir süreçte verilir. Bu durum doğum yapacak olan kadının mesleki durumuna, doğması beklenen çocuk sayısına, bakmakla yükümlü olunan çocuk sayısına göre değişiklik göstermektedir.

Hamilelik veya doğum izni genel olarak toplam 16 haftalık bir ücretli izni kapsar. Genel bir hesap yapılacak olursa anne adayı olan çalışan toplamda 112 gün boyunca izin yapabilir.

Kullanılmayan doğum öncesi izin otomatik olarak doğum sonrası izin süresine devreder. Geç doğum durumunda, doğum sonrası izin süresi ilk süre ile aynı kalır. Emzirme durumunda doğum sonrası izin uzatılamaz. Fakat annenin veya çocuğun sağlığını tehlikeye atan herhangi bir durum gözlenirse ve uzman doktor tarafından bu durum incelenerek rapor haline getirilirse izin sürelerinde değişiklik gözlenebilir.

Doğum İzni Nasıl Hesaplanır?

Doğum izni süresinin hesaplanması; günlük izin miktarı gibi, gebenin kişisel ve mesleki durumuna göre belirlenir. Tıbbi olarak onaylanmış bir hamilelik durumunda olan herhangi bir çalışan, tahmini doğum tarihi civarındaki süre boyunca doğum izninden yararlanır.

Doğum izni hesaplanırken 40 haftalık gebelik süresi temel olarak değerlendirilir. Çalışan anne adayı, gebeliğinin son 8 haftası ve doğumundan sonraki ilk 8 hafta için doğum izni hakkından faydalanma hakkına sahiptir. Ancak her zaman süreç böyle işlemeyebilir ve gebelik sürecine göre izin dönemi değişiklik gösterebilir. Örneğin zaten çocuğu varsa, anne izin günlerinden yararlanabilir. Tek çocuk, ikiz veya üçüz bekliyorsa, hesaplamalar da farklılık gösterebilir. Bu nedenle doğum izninin yasal süresi, beklenen çocuk sayısına veya sahip olunan çocuk sayısına göre değişir.

Doğum izni süresi boyunca işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi askıya alınır.

Doğumdan Sonra Aynı İş Pozisyonuna Geri Dönülebilir Mi?

Kadınlar, 16 haftalık doğum izninden sonra 6 ay da ücretsiz izin alma hakkına sahiplerdir. Ücretsiz izin sonrasında da işlerine dönme hakları vardır, şirketler bu izin süresinin bitiminden itibaren çalışanını işe başlatmak zorundadır. Eğer bir kadın doğum izni dönüşünde işe başlatılmazsa, işi tazminatlı olarak bırakma hakkına sahiptir.

Doğum yaptıktan sonra görevine dönen çalışan mutlaka profesyonel bir görüşmeden geçmelidir. İşverenin, çalışanın niteliklerinin yanı sıra mesleki gelişim beklentilerini değerlendirmesini sağlayan bir görüşmedir.

Ücretsiz Doğum İzni Nedir? Nasıl Alınır?

Dileyen annelerin doğumdan sonra ücretsiz izne ayrılma hakkı da bulunur. Mevzuatın 7. Maddesine göre, ‘’Kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği hâlinde altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu maddede belirtilen ücretsiz izin süresi, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.’’

Çalışan, doğumdan sonraki dinlenme süresinin bitiminden itibaren 6 ay içinde ücretsiz izne hak kazanır. Ancak bu yetkinin kullanılmasından en az 1 ay önce işverene yazılı bir şekilde bildirimde bulunulması gerekmektedir. Doğum raporunun sona ermesinden sonra çalışan, 6 ay geçmemişse işe dönebilir ve ücretsiz izin talebinde bulunabilir.