FMEA ( Hata Türleri ve Etkileri Analizi)
FMEA (Hata Türleri ve Etkileri Analizi) Nedir?
İngilizce açılımı ‘Failure Mode and Effect Analysis’ olan FMEA; sistem, tasarım, süreç ya da serviste ortaya çıkabilecek hataların çeşitli yollar ve analizler aracılığı ile azalmasını ve değerlendirilmesini hedeflemekte olan bir yöntem olarak tanımlanmaktadır. Metodoloji olarak da anılmakta olan FMEA sayesinde birçok potansiyel hatanın önüne geçilmekte ve verimlilik artırılmaktadır. Sağladığı büyük avantaj nedeniyle söz konusu hata türleri ve etkileri analizini daha derin açıklamak yerinde bir karar olacaktır. Geliştirme ve iyileştirme süreçlerinde de oldukça etkili olan FMEA, 4 kategoriye ayrılmaktadır. Söz konusu kategoriler aşağıda belirtilmekte ve açıklanmaktadırlar.Sistem FMEA= Tasarımların ön aşamalarında görülmekte olan sistemlerin ve alt sistemlerin analiz edilmesi sonucu doğabilecek potansiyel sistematik hataları saptamaya odaklanmaktadır. Optimum sistem tasarımının seçilmesini sağlayan söz konusu FMEA türü, problemleri daraltarak pratik bir süreç sunmaktadır.
Tasarım FMEA= Tasarımlardan doğan ve doğması olası olan potansiyel hataların tespitine odaklanan analiz çeşitlerini kapsamaktadır. Henüz üretime başlamadan kullanılan söz konusu FMEA türü, kritik süreçlerin tespitini sağlamaktadır.
Süreç FMEA= Üretim esnasında ya da montaj sırasında hata oluşması sonucunda söz konusu hatanın kaynağının tespitini sağlamak için yapılmakta olan FMEA türü olarak bilinmektedir. Operasyonların tümünün belirlenmesinde etkin bir rol oynamaktadır.
Servis FMEA= Müşteriye ulaşma aşamasından önce yapılan analiz süreci olarak tanımlanmaktadır. Değişiklik olmalı mı olmalıysa neden olmalı gibi soruların cevabına ulaşımı sağlamaktadır.
Maliyetin düşmesini ve verimliliğin artmasını yukarıda açıklanmış olan çeşitleriyle sağlamakta olan FMEA, kurum ya da kuruluşların yapılarında kritik bir konuma sahip olmaktadır.
FMEA (Hata Türleri ve Etkileri Analizi) Nasıl Yapılır?
1960’lı yıllarda havacılık alanında ortaya çıktığı bilinen hata türleri ve etkileri analizi, başlangıçta uzay çalışmalarında kullanılmakta olan FMEA, zamanla birçok alanda kullanılmaya başlamıştır. Söz konusu kullanım ise birçok kişi tarafından merak konusu olarak anılmıştır. FMEA kullanımı, sistematik ve disiplinli bir süreç olarak bilinmektedir.Peki, söz konusu hata türleri ve etkileri analizi nasıl yapılmaktadır?
• Gerekli tanımlar yapılmalı ve bilgiler edinilmelidir
Öncelikli olarak, sistemlerin çalışması ve yapısına açıklık getirilmesi gerekmektedir. Bu sayede sistem elemanlarının işlevsel açıdan ilişkileri ve sistemdeki sınırlamalar belirlenmektedir.
• Sistemlerin blok diyaframlarının oluşturulması gerekmektedir
Bir önceki aşamada edinilen bilgilerin daha iyi anlaşılması adına blok diyagramları oluşturulmalıdır. Söz konusu diyagramlar;
Sistemlerin teçhizat kısımlarını
Tüm girdi çıktıları
Destekler ve diğer mühendislik özelliklerini içerisinde barındırmalıdırlar. Böylece, işlevsel akış gözler önüne serilebilmektedir.
• Potansiyel hata türü belirlenir
Birimlerin aksaklık yaşaması ve normalden sapması olarak tanımlanmakta olan hatanın belirlenmesi adına, makine veya süreç söz konusu tehlikeyi nasıl ortaya çıkarır sorusuna cevap aranmaktadır.
• Potansiyel hataların etkileri belirlenir
Belirlenmiş hatanın işlevi hangi açıdan ve nasıl etkileyeceğinin tespiti yapılmalıdır.
• Potansiyel hatanın nedeni ortaya konur
Söz konusu hataya yol açtığı düşünülen koşulların belirlenmesi gerekmektedir. İstenilen sonuca ulaşabilmek adına çeşitli beyin fırtınalarına başvurulabilmektedir.
• Fonksiyonların tanımlanması ve blok diyagramlarının oluşturulması
• Yapılan analizlerin sonuçlarının değerlendirilmesi
• Olasılık ve şiddet hesabının yapılması
• Edinilen sonuçların değerlendirilmesi
• Verilerden hareketle düzeltici önlemlerin oluşturulması
Yukarıda belirtilen aşamalar sayesinde başarılı ve sistematik bir FMEA yapımı, kurum ya da kuruluşlara sağlıklı bir sistem olarak geri dönüş sağlamaktadır.
FMEA Ne Zaman Yapılır?
Hata türleri ve etkileri analizi, potansiyel hataların mümkün mertebe en erken aşamada çözüme ulaştırılmasını ve hataların oluşumunu engelleyen bir optimizasyon yöntemidir. Söz konusu yöntem, parçaların, sistemlerin analizini yürütmekte ve başarıya tehlike oluşturma potansiyeline sahip her sorunu çözmektedir. Bu nedenle kurum ve kuruluşlar hata türleri ve etkileri analizinden faydalanmaya istikrarlı bir biçimde devam etmektedirler. Peki, söz konusu analiz türü kurum ve kuruluşlar tarafından ne zaman yapılmalıdır. Kusursuz bir sistem işleyişini hedefleyen hata türü ve etkileri analizi, ürünlerin pazara çıkmasından önce yürütülmektedir. Bu durumun nedeni ise, potansiyel hatadan olabilecek minimum hasarla ve en kısa sürede kurtulabilmektir.FMEA (Hata Türleri ve Etkileri Analizi) Nerelerde Kullanılır?
Ortaya çıkış tarihi 1960’lara uzanan hata türleri ve etkileri analizi, ilk olarak havacılık alanında kullanımıyla gözler önüne çıkmıştır. İlk ortaya çıkışından günümüze çeşitli süreçlerden geçen hata türleri ve etkileri analizi, birçok farklı alanda da kullanımıyla kendini gözler önüne sermektedir. Söz konusu alanlar aşağıda sıralanmışlardır.Kimya Endüstrisi: Nükleer Çalışmalar
Otomobil Sanayisi: Ford, General Motors, Chrysler
Uzay Sektörü: NASA
Havacılık Endüstrisi: APOLLO Projesi
Yukarıda bahsedilen alanlardan hareketle, hata türleri ve etkileri analizinin kapsam açısından oldukça geniş bir çerçevede kendisini gösterdiği anlaşılmaktadır.
FMEA Tablosu Nedir?
FMEA, hata türü ve etkileri analizi olarak bilinmekte olan metodolojik bir kavramdır. Söz konusu kavramın sistematik olması sonucu çeşitli verilerin sınıflandırılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle FMEA, tablolar oluşturma seçeneğine başvurmuştur. Söz konusu tablolar ‘Tehlike Tespit, Önlem ve Kontrol Tablosu’ olarak adlandırılmaktadırlar. Bu tablolar içerisinde aşağıda belirtilen unsurları barındırarak yol gösterici etkilerini gözler önüne sermektedirler.• Kontrolu Sağlanan Bölüm
• Kontrol Edilen Husus
• Tarih
• Hataların Cinsi
• Hataların Şiddeti
• Hataların Olasılığı
• Hataların Fark Edilebilirlikleri
• Alınacak Önlemler
• Yapılacak Periyodik Kontroller
Yukarıdaki bilgilerden oluşmakta olan Tehlike Tespit, Önlem ve Kontrol Tablosu, kurum ya da kuruluşların veya herhangi bir sistemin varlığını saptamalara uğramadan devam ettirebilmeleri açısından yadsınamayacak bir öneme sahip olmaktadır. Bu nedenle, söz konusu analizden maksimum verim alınabilmesi adına yukarıda sıralanmış bilgileri içeren tabloların oluşturulması ve analiz edilmesi şarttır. Böylece, sistematik açıdan hatasız ve işlevselliği aksamayan bir yapı oluşturulabilinmesi mümkündür.
