Şirketlerde İç Denetim

İç Denetim Nedir?

İç denetim, değeri artırmayı ve kuruluşun çalışmalarını iyileştirmeyi amaçlayan bağımsız, nesnel bir kontrol ve danışmanlık faaliyetidir. İç denetimde kontrol değer koruma ve danışmanlık faaliyeti ise değer yaratma amacı gerçekleştirilen faaliyetler olarak sayılabilir. İç denetim, risk yönetimine sistematik ve disiplinli bir yaklaşım sağlayarak, kontrol sistemi ve yönetiminin etkinliğini değerlendirip iyileştirerek şirketlerin hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olur. Modern bir bakış açısıyla açıklamak gerekirse ise iç denetim, süreçlere odaklanan, süreçleri iyileştirmeye odaklanan, bunlara bağımsız ve tarafsız bir gözle bakan ve buna tavsiye ve denetim ekleyen bir güvence işlevinin yerine getirilmesi anlamına gelmektedir.

İç Denetim Nasıl Yapılır?

İç denetimin nasıl çalıştığına dair birçok farklı yöntemle karşılaşabilmekteyiz. Genel olarak, denetlenen süreçlerle ilgili güncel ve hazır belgeler bulmak bu kapsamda zor işlerden biri olabilmektedir. İş yerinizin iç politikalarına ve belgelerine ve bu işlerin benzer kurumlarda nasıl yapıldığına alışmanız zaman alabilir. Yeni şeyler öğrenmeyi seven ve araştırmayı sevenler için bu, işinizde artı bir yön olabilmektedir. Bu kısımda bir kişiyle incelemeye veya görüşmeye başlamadan önce, ön geçmiş kontrolü yapmak sizi her zaman bir adım öteye götürür ve görüşme yaptığınız kişi veya departman hakkında size iyi bir izlenim verir. Bu sebeple iç denetim danışmanlığı şirketler için büyük önem taşımakta olup değer yaratma anlamında farklı bir yaklaşım ortaya koymaktadır.

İç denetim ile birlikte kurum için yeni bir yardımcı sistem yaratıldığı için bazı belirleme ve planlamaların yapılması gerekmektedir. İç denetim kapsamında kuruluşun yapması gereken şeyleri şekildeki gibi sıralayabiliriz:
● Kurum kendi içerisindeki farklı süreçleri belirlemelidir.
● İç denetim kapsamında kontrol altında alınacak etkenler için doğru yöntemlerin belirlenmesi gerekmektedir.
● Sürecin doğru ve etkili bir şekilde ilerleyebilmesi için ilgili belgelerin muhafaza edilmesi büyük önem taşımaktadır.
● Süreçlerin denetlenme sıklıkları belirlenmeli ve genel anlamda detaylı incelemeleri yapılmalıdır.

İç Denetimi Kim Yapar?

Kanuna göre, iç denetim iç denetçiler tarafından gerçekleştirilmektedir. Kamu idarelerinin yapısı ve personel sayısı baz alınmak koşuluyla, İç Denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüşleri ile, direkt olarak üst yöneticiye bağlı iç denetim birimi başkanlıkları kurulabilmektedir. Bunun yanı sıra iç denetim uzmanı olabilmek için kişinin bazı niteliklere ve sorumluluklara sahip olması gerekmektedir. İç denetim uzmanları, farklı departmanların şirket kurallarına ve kanuni zorunluluklara bağlı kalmasını sağlamak üzere şirketlere iç denetim hizmeti sunmakla yükümlü olan kişiler olup bu etkili analiz yeteneğine sahip olan kişiler olmalıdır. Bu kapsamda iç denetim yapacak kişide olması gereken nitelikleri şekildeki gibi sıralayabiliriz:
● İç denetim uzmanı denetim metodolojilerine hâkim olmalıdır.
● İnisiyatif alabilmeli ve görevlerini bu doğrultuda şekillendirebilmelidir.
● Ekip yönetimi ve motivasyonunu üst düzeyde tutabilmelidir.
● İç denetim uzmanı raporlama ve sunum gerçekleştirebilecek sözlü ve yazılı iletişim becerisine sahip olmalıdır.
● MS Office programlarına hakimiyeti bulunmalı ve gerektiğinde bu programlar üzerinden analiz ve raporlar gerçekleştirebilmelidir.
● İş ve zaman yönetimini gerçekleştirebilecek sorumluluk duygusuna sahip olmalıdır.
● Yoğun tempolu çalışma ortamına uyum sağlayabilmeli ve adapte olacak bir kişiliğe sahip olmalıdır.

İç Denetimde Nelere Bakılır?

İç denetimde bakılan alanlar farklı şekillerde kendini gösterebilmektedir. Denetlenen birimin gerçekleştirdiği faaliyetlerinin ve genel anlamdaki iç kontrol sisteminin; organizasyonel yapıda katkı sağlayıcı bir yaklaşımla analizinin yapılması, eksikliklerinin belirlenmesi, kalite ve uygunluğunun analiz edilmesi, kaynakların ve uygulanan yöntemlerin yeterliliğinin denetlenmesi koşuluyla değerlendirilmesi işlemi yapılmaktadır. Yani bakılan asıl şey kurumun iç kontrol sisteminde ne kadar nitelikli ve profesyonel bir şekilde yürütüldüğüdür.

İç Denetim Aşamaları Nelerdir?

İç denetim kapsamında denetleme altında incelenen birçok alan ve bu alanların incelenmesi kısmında yürütülen birçok planlama türü bulunmaktadır. İlk olarak yapılacak şey denetleme planının gerçekleştirilmesidir. Bu kapsamda denetimin genel bir tanımının yapılması ve izlenecek yolda neyin gerçekleştirileceğinin anlaşılması önemlidir. Daha sonra denetim alanları belirlenerek risk kriter tanımlanması yapılır. Bu kısımda riskler derecelendirilerek belirli bir tablo oluşturulur. Bu tablo üzerinden risk faktörü de ele alınarak denetim alanları belirli bir sıraya konulur. Sıralamaya uygun olarak denetim planı ortaya konur ve denetim programının onaylanması beklenir. Bu şekilde iç denetimin ilk bölümü tamamlanmış olur.

Daha sonra ise denetimin gerçek anlamda faaliyete geçmesi işlemi karşımıza çıkmaktadır. İç denetimin yürütülmesi doğrultusunda yapılacak şeyler teorik ve uygulamaları olarak farklılaşabilmektedir. Örneğin bazı denetimler kâğıt üzerinde belirlenerek sahaya çıkmadan yapılabilir, fakat diğer bazı denetimler için ise saha çalışmasının yapılması ve bazı denetim testlerinin uygulanması kesinlikle gereklidir. Gerekli çalışmalar yapıldıktan sonra raporlama ve bilgilerin işlenmesi adımına geçilir. En sonunda denetimler değerlendirilerek bir sonuca ulaşılır.

İç Denetim Birimi Zorunlu Mudur?

Kanuna göre; üst düzey yöneticiler, kurumunun gelişim planı, yıllık programları, stratejik plan ve performans hedefleri ile kurumunun hizmet ihtiyaçlarına göre yönetimlerine yönelik stratejik plan ve bütçeleri etkin, ekonomik ve verimli bir şekilde hazırlamak ve uygulamaktan sorumludur. Bunun yanı sıra sayılı sorumluluğu altındaki kaynakların edinilmesi ve kullanılması, sayılı suistimallerin önlenmesi, sayılı mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin izlenmesi ve kontrolü ile bu Kanunda belirtilen görev ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla Bakana, yerel yönetimlerde ise meclislerine karşı sorumludurlar. Bu kapsamda kanunda belirtilene göre A-5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Temel “Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Sistem Kurgusu”, iç denetimi zorunlu hale getirmiştir.

İç Denetime Neden İhtiyaç Duyulur?

İç denetim sayesinde kurumun ne durumda olduğu ve genel işleyişi belirlenir. Bu şekilde kurum ile ilgili analiz ve raporlamalar yapılarak işleyişler ve süreçler kontrol altına alınabilmektedir. İç denetimin genel amacını kurumsal yönetim süreçlerinin iyileştirilmesi ve kontrol alanlarının geniş bir değerlendirilmesinin yapılması olarak özetleyebiliriz. Daha detaylı bir şekilde açıklamak gerekirse iç denetimin;
● Mali raporların güvenirliği amacıyla,
● risk yönetimi, risk esaslı planlama, erken uyarı yapılabilmesi için,
● Varlıkların korunması amacıyla,
● Yönetişim (Kurumsal yönetim) gerçekleştirilebilmesi için,
● İç kontrol faaliyetlerinin izlenmesi amacıyla,
● Suistimaller ve hile konusunda caydırıcılığın engellenmesi için,
● Yasal düzenlemelere uyum sağlanabilmesi için,
yapıldığını ifade edebiliriz.

İç Denetim Belgesi Nasıl Alınır?

Kamu iç denetçi sertifikasını almak isteyen bireylerin kamuyu tanıması ve sertifikayı aldıktan sonra da deneyimlerini denetim kapsamında birleştirerek uygulaması beklenmektedir. Yalnız başına devlet memuru olmak da bu açıdan değerlendirdiğimizde yetmeyen bir niteliktir. Bu bağlamda iç denetim belgesi almak isteyen kişilerin taşıması gereken nitelikleri şekildeki gibi sıralayabiliriz:
İç denetim belgesi almak isteyen kişinin;
▪ Denetim elemanı olarak minimum 5 yıl, veya
▪ Uzman olarak minimum 8 yıl, veya
▪ Doktoralı bir öğretim görevlisi olarak minimum 8 yıl, veya
▪ Müdür veya üstü bir pozisyonda minimum 8 yıl
deneyime sahip olması gerekmektedir.

Bunun yanı sıra bu ilgili sertifikayı alabilmek için İç Denetim Koordinasyon Kurulu’nun düzenlediği sertifika eğitimini başarıyla tamamlamak ve bu eğitimin sonunda yapılacak sınavın da geçilmesi gerekmektedir.