Vuca

Yaşamın her alanında olan değişim, iş piyasasında da rastlanılan etmenlerden birisidir. Çeşitli değişimlerle hareketlenen ekonomik hareketliliğin etki ettiği birçok alan bulunmaktadır. Dijital gelişim aşamaları, çalışan hiyerarşisi ve düzensizlikleri, üretim ve talepteki tutarsızlıkların etkisi, müşteri beklentisi ve portföyü gibi etkiler iş piyasasında bir dizi değişim hareketi oluşturmaktadır. Ayrıca çevresel ve sosyal etmenlerin de etkisi bunlara dahildir. Bunların hepsini tanımlayacak bir kelime bulunmaktadır. Buna VUCA adı verilmektedir.

Vuca Nedir?

VUCA, bir kelime öbeğinin baş harflerinden elde edilen akrostiştir. Tarihsel süreçteki ticaret akışındaki güvenilirliğin tanımlanabilmesi için ortaya atılan bir tanımdır. Ancak ticaretteki dalgalanmaların dönem dönem etki göstermesiyle birlikte VUCA kavramı günümüze değin ulaşmıştır. Kimi durumlarda da etkisini göstermeye devam etmektedir. VUCA; V, U, C ve A harflerinin bir araya geldiği bir hitaptır. Baş harfini aldığı kelimeler İngilizce’den gelmektedir. Bunlar;
● Volatile,
● Uncertain,
● Complex,
● Ambigious’tur.

Kelimelerin Türkçe karşılıkları ise şu şekildedir:
● Değişken,
● Belirsiz,
● Karmaşık,
● Muğlakç

VUCA bir döngüyü tanımlayabilir. Bir bölgenin belirli bir dönem boyunca yaşadığı hızlı değişkenlikler, genel hatları belli olmayan belirsizlikler, belirsizliklerin tetiklediği karmaşıklık ve kaos ortamının yanı sıra muğlak durum bu döneme sebebiyet vermektedir. Ancak günümüz dünyasında dijital yaşama entegre olmak da VUCA dönemi ve VUCA tanımı için farklı bakış açıları sunmaktadır.

Gelişen teknolojinin etkisiyle günün her saati aktif hale gelen dijital yaşamla birlikte mobil cihazlar, yazılımlar, uygulamalar ve diğer bütün faktörlerle yaşamın ana hattında karşılaşmak mümkündür. Böylece yaşamdaki kontrol edilebilirlik hızlı bir değişim göstermekte ve bu değişimin getirdiği yeniliklerin ışığında belirsizlikleri ortaya çıkarmaktadır. Bunun için VUCA’yı iyi anlamak, tetikleyicileri için çözümler bulabilmek gerekir.

Vuca Bileşenleri Nelerdir?

VUCA, birkaç kelimenin bir araya geldiği bileşenin sonucudur. Bunlar; volatility, uncertainty, complexity ve ambigiouity’dir. Bu kelimelerin Türkçe tanımlaması ise; değişkenlik, belirsizlik, karmaşıklık ve muğlaklık olarak belirtilmektedir. Ancak her bir kelimenin oluştuğu bileşim için açıklama bulunmaktadır.

● Volatility - Değişkenlik:
Çevre ve yaşamdaki değişim, değişikliği açıklayabilmek için kullanılan tanımlamadır. Bir durumun, işin veya döngünün değişkenlik eğilimin ölçüsü olarak nitelendirilebilir. Ayrıca önceden bilgi alınan ve hazır bulunan mekanizmaların yokluğuyla hızlı bir uyum ve adaptasyon gerektirir. Değişkenliğin tetikleyici unsurları kadar yayılımı ve değişkenliğe olan uyum da önemlidir. Değişken döngü, ortam, çevre ve atmosferin olabilirliği olumlu olan beklentiler için makroekonomik perspektifteki dönüştürücüleri gerekli hale getirebilir.

Başka bir tanımlamayla bakıldığında değişkenlik, sürekli gerçekleşen ve gözlenen değişimin hızını ve bu hızın meydana getirdiği etkiyi ifade etmektedir. Değişkenlik; değişimin hızı, türü, hacmi ve ölçeğiyle büyük bir artış göstermektedir. Günümüzde sık rastlanan değişkenliği önleyebilmenin yollarından birisi de çevik yaklaşım olarak belirtilmektedir. Mevcut koşulların gösterdiği değişimlerle birlikte karar vericilerin işletmeye dair öngörüleri durumun etkisini olumluya çevirebilmektedir.

● Uncertainty - Belirsizlik:
İçinde bulunulan döngüye ait geleceğin iş akışını ön göremeyişi açıklamak için bu tanımlama kullanılır. Belirsizlik denilen şey, tanım olarak bir şeyin belirli olmadığı sınırlardır. Bunun etkisiyle birlikte belirsizlik, karar verebilme yetisinin bulanıklaştığı bir durumu tasvir eder. Böylece belirsizliğin hakim olduğu projeler ve iş stratejileri planlamasında gecikmeler ve aksaklıklar oluşabilmektedir. İş sahasında etkili olabilecek risklerin analiz edilemeyişi belirsizliğin tetikleyici olmasıyla ilişkilidir. Haliyle risklerin ve karşılaşılmak istenen fırsatların tanımlanabilmesi önemlidir. Bunun kontrol edilebilmesi, belirsizliğin giderilmesi için çözüm yollarının arayışı belirsizlikte öncelik oluşturmaktadır.

● Complexity - Karmaşıklık:
Karmaşıklık, çok yönlü gerçekleşen koşullar ve konuların kafa karıştırıcılığı ile ilgili bir tanımlamadır. Nedenselliğin devreye girdiği veya sosyal anlamdaki etmenlerin genellikle birbirleriyle rekabet ettiği durumun karşılığıdır. Karmaşık olarak nitelendirilebilecek ortam, atmosfer ve çevrede karar vericilerin rakipleriyle ilgili etkileri tartabilir ve kritik durumların sonuçlarını neyin değiştirebileceğini bilinçli bir tahminle ortaya koyabilmelidirler. Karmaşık ortamlarda probleme dair anlaşılması zor nedenlerin bulunabildiği yerler karmaşıklık şeklinde nitelendirilir.

● Ambiguity - Muğlaklık:
Gerçeklere dair verilerin bulanık hale geldiğini, olayların ve durumların yanlış yorumlanabilir potansiyelinin olduğunu ve neden-sonuç bağlamında karmaşıklıkların oluşabileceğini ifade eden tanımlama muğlaklıktır.

Muğlaklık; durumlarda ve olaylarda gözlenen yanlış yorumlama riskini ortaya koyar. Yanlış anlamanın etkisiyle birlikte kuşkunun artışı, karar verme süresinde gecikmeyle birlikte karşılaşılan fırsatların yitirildiği gözlenebilmektedir. Böyle riskli ve karmaşık durumlar karşısında liderler ve karar verici kişi veya kişilerin olaylara bakış açılarının tek bir bakış açısından ziyade birden fazla bakış açısı içermesi gerekmektedir.

Muğlaklığın sık yaşandığı ortamlar, genellikle organizasyonunda aksaklık ve karmaşa olan işletmelerdir. Bu tarz işletmelerde çalışanların psikolojik ve sosyal durumunda stres faktörü önemli bir tetikleyici olarak ön plana çıkar. Muğlaklığın etki alanı düzensizlik ve kaosu da tetikleyeceği için çalışanların da rahatsız olmasına sebebiyet verebilir. Bu nedenle çalışanların muğlaklık faktöründen kaçınma, görmezden gelme hali sık rastlanılan tutumlar arasındadır.

Vuca Kavramı Neyi Açıklıyor?

VUCA, genel anlamda tüm yaşamı, insanları ve kuruluşları etkileyen beklenmedik olay ve durumlar karşısında farklı bakış açılarından bütün bir yaklaşımda bakabilmenin, hızlı bir hareket yeteneğiyle durumu olumlu hale getirebilmenin tasarımıdır.

Yaşamdaki etki alanının genişlemesiyle birlikte VUCA tanımlamasına iş piyasasında da rastlanılmaktadır. İş sahasında değişen demografik yapı, yeni müşterilerin ihtiyaç ve talepleri, mevcut iş modellerinin yetersizliğiyle birlikte VUCA’nın etkisinden bahsedilebilir. VUCA, genel hatlarıyla bakıldığında, kişi veya kurumların karşı karşıya kaldığı koşul ve etkenlerin kısaltılmış tanımlamasıdır.

Bir başka ifadeye göre VUCA, her boyuttaki işletmenin mevcut durumu ve gelecekteki yapısının aldığı vaziyetin liderlik profilini şekillendirebilmek için kullanıldığı belirtilmektedir.

VUCA, her kesimin karşılaşabileceği ve yüzleşmek zorunda olduğu değişkenler, iş yapısı, ekonomi, fiziksel çevre ve durumun en iyi şekilde ifade edilebilmesi ve karşılaşılan durumun ve koşulun göz ardı edilmeden, kontrol edilebilir bir hale getirilişinin ölçüsüdür. Buna göre VUCA, bir çeşit dönem olarak nitelendirilir. Ancak VUCA döneminde kitlelerin iyi bir lidere, doğru adımlar atan bir karar vericiye ihtiyacı oluşmaktadır.

VUCA dönemi, öngörülemeyen her durumun beklenebilir olabileceği, her kesimin beklentisi haline gelerek kontrol mekanizmasının aktif halde olmasını tetiklemektedir. Bu anlamda VUCA, mevcut durum ve koşullarda atılabilecek adımların neler olduğu, etkilerinin nelere sebebiyet verebileceğini anlamayı hedeflemektedir. Bunun için de VUCA bileşenlerinin özümsenmesi gerekmektedir.

Vuca Dönemi İle Nasıl Başa Çıkabiliriz?

VUCA’nın bileşenleri olan değişkenlik, belirsizlik, karmaşıklık ve muğlaklık durumlarının getirdiği etkiler bir bunalım ve risk durumu oluşturabilir. Firmaların ve işletmelerin VUCA dönemine rastlamalarının en ala nedeni, firma içerisinde etkili organizasyonun sağlanamayışıdır. VUCA dönemi gibi riskli etmenlere kontrolsüz organizasyonlarda rastlamak mümkündür.

VUCA dönemiyle başa çıkabilmek için belirli yöntemler bulunur. Öncelikle iş alanındaki insanları anlamak gerekir. Onların endişe, kaygı ve stresleri iş akışına da yansımaktadır. Bunun için yapabilecekler şunlardır:
● Sahip olduğunuz potansiyele inanmak,
● Duruma dair alternatif yolları değerlendirerek iyimserliğinizi koruyabilmek,
● Riskler ve kazanımlarla ilgili belirleyeceğini öngörüler ve hedeflere odaklanmak,
● Hedef odaklı hareket etmek,
● Gözlenen değişime ayak uydurabilmek ve değişimin nasıl ilerleyeceğini analizlemek,
● Değişimin tetiklediği yenilikçiliği yakalamak,
● Karşılaşılan risk ve zorluklarla mücadele edebilmek,
● Duygusal karmaşanızı dengeleyebilmek ve iyi yönetmek.