Risk Analizi

28.10.2022 

Risk Analizi

Risk Analizi Nedir?

Risk analizi kurum ya da kuruluşların başlarına gelebilecek potansiyel tehlikeleri tanımlayan ve bunun sonucunda bu tehlikelerin önlenmesi ve kontrol edilebilmesi adına alınan yöntem ve esasların bütünüdür.

Risk analizi sürecinde, elde edilmiş veriler sınıflandırılır ve ayrı ayrı analiz süreçlerine uğrar. Böylece kurum ya da kuruluşlar risklerin sıklığına, nereden oluştuğuna, ne şekilde zarar vereceğine ve bu zararın şiddetinin ne olacağına dair veriler elde edilerek kapsamlı hazırlıklar yapmış olur.

Peki hazırlanan bu kapsamlı önlemler nelerdir?
• Risklerden kaçınmaya çalışmak.
• Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.
• Risklerin kaynağını bulup o kaynakla mücadele etmek.
• İşin kişilerle uyumlu hale getirilmesi için kurum ya da kuruluşların tasarımlar ile iş ekipmanları, çalışma şekilleri ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermeleri gerekmektedir.
• Teknik gelişmelere uyum sağlamak ve böylece geride kalmamak.
• Çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe karşı potansiyel olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise minimuma indirmek.
• Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek.

Listelenmiş önlemleri kullanarak işlevini yerine getiren risk analizi kurum ya da kuruluşların sağlıklı bir şekilde varlıklarını devam ettirmelerini sağlamaktadır.

Risk Analizi Nasıl Yapılır?

Risk analizi mümkün olan en sağlıklı sonuçları doğurabilmesi adına belirli aşamalara bölünerek yapılmaktadır. Bu aşamalar aşağıdaki gibilerdir:
• Tehlikeler belirlenmeli ve henüz belirlenmediyse bu konu adına çalışmalar yapılmalı.
• Belirlenen tehlikelerin içeriğinde riski oluşturan asıl etkenler tespit edilip öne çıkarılmalı.
• Öne çıkarılmış etkenlerin ne şekilde ve nasıl bir şiddette zarar vereceği tespit edilmeli.
• Global esaslardan yola çıkarak belli başlı yöntemler tercih edilmeli ve analiz yapılmalı.
• Analiz sonucu erişilen olasılık dağılımları ya da oranlar kurum ya da kuruluşların yetkililerine sunulmalı.

Sıralanmış bu aşamalar risk analizi sürecinin nasıl olması gerektiğini adeta basamak basamak açıklamıştır. Bu aşamaların takip edilmesi durumunda elde edilen risk analizi, kurum ya da kuruluşların sıfır ya da minimum zararla tehlikeli durumlardan kurtulmasını sağlamaktadır.

Risk Analizi Yöntemleri Nelerdir?

Risk analizleri yöntemleri açısından iki ana kategoriye ayrılır. Bu iki ana kategori ve alt başlıkları aşağıda açıklanmaktadır;
• Nitel Yöntem (Gözleme dayalı, sayıyla ölçülemeyen unsurlarla ilişkin araştırmalar yapar.)
- Matris Risk Analizi
- Tehlike ve Çalışabilirlik Çalışması
- Hata Türleri ve Etkileri Analizi

• Nicel Yöntem (İstatiksel olarak değerlendirme temelli yöntemleri kapsamaktadır.)
- Hata Ağacı Analizi (Statik Analiz)
- Olay Ağacı Analizi (Statik Analiz)
- Monte-Carlo Benzetimi (Dinamik Sistemler)

Matris Risk Analizi: Pratik ve basit oluşuyla sıkça başvurulan yöntemlerden biri olan matris risk analizi az ve orta riskli işler için tercih edilen bir risk değerlendirme yöntemidir. Risklerin ortaya çıkma olasılığı ile oluşturduğu etkinin sayısal değerlerinin çarpılması şeklinde işlevini yerine getiren matris risk analizi oldukça pratiktir.

Tehlike ve Çalışabilirlik Çalışması: Oldukça organize ve sistemli bir şekilde ilerleyen bu yöntem sistemlerin operasyonel yönlerini ve tehlikelerini belirlemek adına kullanılmaktadır.

Hata Türleri ve Etkileri Analizi: Hataları olasılık ve benzerlik oranlarına göre sınıflandıran kolay ve düşük maliyetli bir yöntemdir.

Hata Ağacı Analizi: Tümdengelim mantığı etrafında oluşan ve sistemdeki istenilmeyen durumları yukarıdan aşağıya analiz eden yöntemdir.

Olay Ağacı Analizi: Tümevarım mantığını kullanan olay ağacı yöntemi, küçük olaylardan dallanarak devam eden bir analizdir ve oldukça kolay anlaşılmaktadır.

Monte Carlo Benzetimi: Sayısal algoritmaları sınıflandıran numerik bir analiz yöntemidir.

Risk Analizi Kimler Yapar?

Risk değerlendirmeleri üzerine yönetimin oluşturduğu bir mevzuat bulunmaktadır. Bu mevzuat içerisinde kimlerin risk analizi yapabileceği konusuna da ayrı bir madde oluşturarak kuralları belirlemektedir. Bu yönetmelik üzerine yapılan araştırma sonucu elde edilen veriler aşağıdaki gibidir.

Risk analizleri oluşturma amacıyla ekipler kurulabilmektedir. Bu ekipler içerisinde; işveren, işverenin vekili, iş güvenliği uzmanları, çalışan temsilcileri ve işyeri hekimlerini bulundurmaktadır. Ekip oluşturmanın yanı sıra işyerinin bünyesinde bulunan ve işyeri hakkında kapsamlı bilgilere sahip olan çalışanlar da bu iş için uygundurlar.

Yukarıda bahsedilen kişilerin yeterli gelmediği ya da risk analizi ihtiyacının giderilmediği durumlarda kişi ve kuruluşlardan yardım alınabilmektedir. Bu yardıma örnek olarak danışmanlık şirketleri verilebilir.

Risk Raporu Nasıl Hazırlanır?

Risk raporu 5 adımdan oluşan aşamalar sonucu hazırlanmaktadırlar. Bunlar;
• Olası tehlikelerin tespitinin yapılması
• Risklerin belirlenip ardından derecelendirilmesi
• Bu risklerin zararını azaltmak adına kontrol tedbirlerine karar verme
• Karar verilen tedbirleri uygulama aşamasına geçirme
• Ortaya çıkacak sonuçları izleme ve gözden geçirme
şeklindedirler.

Bu aşamalar risk raporunun bilgi eksikliği yaşamadan ve zaman kaybına uğramadan hazırlanmasına olanak sağlar. Raporun yetkililere teslimi sonucu kurum ya da kuruluşlar, içinde bulundukları durumu ve gelecekte olasılıklar sayesinde öngörülmüş problemleri analiz etme fırsatına sahip olurlar.

Risk Analizi Ne Zaman Yenilenmelidir ve Kaç Yıl Geçerlidir?

Risk analizleri belirli durumlar ve süreçler sonucu 1 yıllık geçerliliklerini yitirerek yenilenmeye ihtiyaç duyarlar. Peki, yenilenmesini sağlayan bahsedilen durum ve süreçler nelerdir?
• Yönetimin bu hususla ilgilenen toplantılarında
• Çeşitli denetim süreçlerinde eksik bilgi bırakmamak için
• Ölümcül ya da ağır iş kazalarıyla karşı karşıya gelindiğinde
• Yeni bir makinenin sisteme eklentisi yapıldığında
• Yeni risklerin oluşumu başladığında
• Yürütülen işin kapsamı genişlediğinde
• İş yeri taşındığında

Bunların yanı sıra risklerin sınıfına göre de yenilenmeye uğrayan risk analizi, riskin çok fazla olduğu yerlerde en geç 2 yılda bir, riskin orta derecede olduğu yerlerde 4 yılda bir, az riskin olduğu yerlerde ise en geç 6 yılda bir yapılmak zorundadır.
Bu süreç ve durumlar kurum ya da kuruluşların gerek iç gerekse dış yapısını etkilemesi açısından oldukça önemlidir. Bu önemlerinin yanı sıra adeta yeni bir süreç başlatan bu unsurlar risk analizlerinin yenilenmesi ihtiyacını doğururlar. Böylece yeni işleyiş sisteminin analizi yapılmakta ve güvenilirlik yeniden sağlanmış olmaktadır.

Hangi İşyerleri Risk Analizi Yaptırmak Zorundadır?

2012 yılından itibaren zorunlu kılınan risk analizlerini, sağlıklı bir iş hayatı oluşturmak isteyen belli kurum ya da kuruluşların yapması gerekmektedir. Aksi takdirde işverenler yüklü bir para cezasıyla karşı karşıya gelmektedirler.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda yer alan yükümlülüklere göre işverenler en az 1 çalışana sahip olması durumunda dahi risk analizi sürecini başlatmaları zorunludur. Böylece herkesin iş güvenliği ve kurum ya da kuruluşların gelecekleri garanti altına alınmakta ve olası risklerden de korunulmaktadır.

Risk Analizine İhtiyaç Duyulan Haller Nelerdir?

Risk analizi bir firma için pek çok alanda ihtiyaç duyulan bir konudur. İşyerinizde potansiyel riskleri keşfetmenizi ve bu doğrultuda olası güvenlik sorunlarına karşı önlem alabilirsiniz. Pazara giren yeni rakiplere karşı risk analizi yaparak, olası durumlara karşı önlem alabilirsiniz. Firmanızda olabilecek, ekipman, hırsızlık, doğal afet gibi durumlar da hazır olmanızı sağlar.

Risk Analizinin Faydaları

Risk analizi günümüzde işletmeler için çok fazla faydaya vardır. Risk analizinin işletmeniz için 5 temel faydası;
1. İşletmenizin verimliliğini arttırır.
2. İşletmenizin diğer firmaların tehditlerine karşı güvenliğini, proaktif olarak her acil duruma hazırlıklı olmanızı sağlar.
3. Rakipleri analiz ederek, rakiplerinizle olan rekabetten kolayca sıyrılabilirsiniz.
4. Firmanızın bütçe yönetiminde maddi ve manevi kayıpları en aza indirerek, olumlu katkı sağlar.
5. Şirket içi departmanlarda çalışma verimliliğini arttırma yollarını bulmanızı sağlar.