Serbest Ticaret Anlaşması (STA) Nedir?

İthalat ve ihracat kuralları kapsamında her ülke farklı düzenlemelere ve koşullara sahip olabilmektedir. Bu ülkelerin birbirleriyle daha kolay bir şekilde ithalatve ihracatfaaliyetlerini gerçekleştirebilmesi için belirli anlaşmalar imzalanmaktadır. Bu anlaşmalardan biri olan serbest ticaret anlaşması sayesinde ülkeler ortak bir düzenleme ile birlikte faaliyetlerin daha düzenli ve zahmetsiz adımlardan geçmesine olanak sağlamaktadır.

Serbest ticaret anlaşması, ülkelerin birbirleriyle gümrük vergisi ve benzeri kısıtlamaları kaldırdığı bir anlaşmadır. Bu anlaşma kapsamında taraf ülkeler ithalat ve ihracat faaliyetlerinin teşvik edilmesi ve bu şekilde ticaretin kolaylaşması amaçlanmaktadır. Fakat bu anlaşma kapsamında olmayan üçüncü ülkeler için bu gümrük vergisi kaldırılması geçerli olan bir düzenleme değildir. Dolayısıyla ülkeler anlaşma dışındaki ülkelerden hala kendi milli gelirlerine uygun tutarlarda gümrük vergisi almaktadır.

Serbest ticaret anlaşması ile birlikte ülkeler arası ticaret faaliyetleri yeni bir boyuta taşınmıştır. Ülkelerin gelirleri ve ekonomik durumları için birçok yararlı düzenlemelere ev sahipliği yapan anlaşma ile birlikte siyasi anlamda da ülkeler birbiriyle yakınlaşmış ve sağlıklı alışverişin temelleri atılmıştır.

Serbest Ticaret Antlaşmasının Önemi Nedir?

Serbest ticaret anlaşması, ithalat ihracat faaliyetlerini kolaylaştırması ve hızlı, etkin, verimli bir ticarete olanak sağlaması ile önemli bir anlaşmadır. Bu anlaşmanın ülkelere en önemli katkılarından biri uluslararası pazara ayak uydurarak daha global kararların alınmasıdır. Toplumlar gün geçtikçe birbirine yakınlaşmakta ve ülkeler birbirleriyle derin ve sürekli bir iletişim halinde olmaktadır. Dolayısıyla küresel pazarda böyle anlaşmaların kolaylıkları da beraberinde getirmesi hem satıcılar hem de alıcılar için daha kolay ve sağlıklı bir alışveriş ortamının ortaya çıkmasına katkıda bulunmaktadır.

Serbest ticaret anlaşması ile ticaretin serbestleştirilmesi ve hem mali açıdan hem de düzenlemeler açısından özgür bir hale gelmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç için Dünya Ticaret Örgütü’nün müzakereleri ve bölgesel çalışmaları ile birlikte birçok anlaşma hazırlanmaktadır. Serbest ticaret anlaşmasına üye olan ülkeler önceden tarafların belirlediği koşullar çerçevesinde ticaret faaliyetlerini ilerletmektedir. Bu sebepten dolayı taraflar kendilerine uygun şekilde bu anlaşma içerisinde yer almakta ve hem kendilerine hem de karşı ülkeye fayda sağlamaktadır. İki tarafında bu anlaşmadan yararlanabilmesi sebebiyle ihracat ve ithalat söz konusu olduğunda büyük önem taşıyan anlaşmalardan biridir.

Serbest Ticaret Antlaşması Ülkelere Ne Gibi Katkıları Vardır?

Serbest ticaret anlaşması kapsamında ülkeler hızlı, verimli ve etkin ticaret faaliyetleri gerçekleştirebilmekte ve ithalat-ihracat kapsamında pazarda ileri seviyedeki konumlara ulaşabilmektedirler. Ülkelere sağladığı bu yarar sebebiyle serbest ticaret anlaşması üye ülkeler ticari faaliyetlerinde bir adım önde olmaktadır. STA ile birlikte üye ülkelere sağlanan diğer avantaj ve faydalar şekildeki gibi sıralanabilmektedir:
• Serbest ticaret anlaşmasına üye olan ülkeler birbirleriyle olan ticari engelleri azaltarak daha zahmetsiz ve kolay bir ticarete olanak sağlar.
• Anlaşmaya üye olan ülkelerin ithalat- ve ihracat faaliyetleri artış gösterir.
• STA ile birlikte ülkeler hedef pazarlarına daha kolay ulaşma fırsatı yakalarlar.
• Serbest ticaret anlaşması ile birlikte taraf ülkeler ekonomik büyüme yakalayarak hızlı bir büyüme grafiği elde ederler.
• İhracat için bir teşvik niteliğinde olan bu anlaşma ile birlikte taraf ülkelerin yerli üretimi de artar.
• Ticari kuralların esnetilmesi sayesinde ticaret kolaylaşır.
• Ürün ve hizmetler serbest ticaret anlaşması kapsamındaki kurallar ve düzenlemeler ile birlikte müşteriye daha hızlı teslim edilir.
• Anlaşmaya üye ülkelerdeki ithalat ve ihracatçılar ürettikleri mal için gerekli olan malzemeleri (hammadde gibi) daha uygun ve kolay bir şekilde temin edebilirler.
• Ülkeler birbiriyle daima iletişim halinde olduğu için pazar ağı da genişler.

Serbest Ticaret Antlaşmasıyla Neler Hedeflenir?

Serbest ticaret anlaşması, ülkelerin ekonomik açıdan güçlenmesi için büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla ülkeler ticari faaliyetlerinde daha kolay ve sağlıklı işlemlerin gerçekleşebilmesi için böyle anlaşmalara başvurmakta, verimli bir alışveriş ortamı yaratmak için çalışmalar yapmaktadır. Bu hedeflerin yanı sıra bu anlaşmanın üye ülkelere sağladığı başka birçok fayda bulunmaktadır. Bu doğrultuda serbest ticaret anlaşması taraf ülkelerin anlaşma ile birlikte hedefledikleri şeyler şekildeki gibi sıralanabilir:
• STA ile birlikte ülkeler dış pazarlarda büyümek ve gelişmek amaçlı çalışır.
• Üye ülkeler pazarda kendilerini kanıtlamayı ve uluslararası ticarette sahip oldukları payı büyütmeyi amaçlar. Pazardaki payı yükselen ülkeler ekonomik anlamda da bir büyüme yakalar.
• Serbest ticaret anlaşması ile birlikte iletişim ağları güçlenir, dolayısıyla üye ülkeler birbirleriyle olan ticaretini artırmak için çalışmalar yapar.
• Ticaretin en önemli ve büyük risklerinden biri olan rekabet kavramını kontrol edebilmek amacıyla STA ile birlikte ülkeler rekabet gücünü artırmaya çalışır.
• İthalat ve ihracat kapsamında söz konusu ürün ve hizmetlerin kalite artırımı ve çeşitlendirilmesi amaçlanır.
• Serbest ticaret anlaşması ile birlikte ülkelerin siyasi anlamda da yakınlaştığından bahsetmiştik. Bu doğrultuda STA ile birlikte ülkeler iş birliği içinde olduğundan gelecek anlaşma ve alışverişin önü açılması hedeflenmektedir.

Türkiye'nin YER Aldığı Serbest Ticaret Anlaşması Olan Ülkeler Hangileridir?

Ticari anlaşmaları kolaylaştırmak ve belirli kurallar çerçevesinde sağlıklı alışverişlere imza atmak amacıyla Türkiye de birçok ticaret anlaşmalarını yürürlüğe koymuştur. Bugüne kadar Türkiye farklı ülkelerle 38 serbest ticaret anlaşmasına ima atmıştır. Günümüzde hala yürürlülükte olan serbest ticaret anlaşmaları kapsamında 22 STA bulunmaktadır:
• Arnavutluk
• Birleşik Krallık
• Bosna Hersek
• EFTA
• Faroe Adaları
• Fas
• Filistin
• Güney Kore
• Gürcistan
• İsrail
• Karadağ
• Kosova
• Makedonya
• Malezya
• Mısır
• Moldova
• Morityus
• Sırbistan
• Singapur
• Şili
• Tunus
• Venezuela

Bu sıralanan serbest ticaret anlaşmaları hala Türkiye ile birlikte yürürlükte olan anlaşmalardır. Bu anlaşmaların dışında onaylanma ve müzakere süreci devam etmekte olan diğer başka anlaşmalar da bulunmaktadır. Örneğin bu anlaşmaların içinde olan Sudan, Katar ve Lübnan serbest ticaret anlaşmaları hala onay sürecinde olmakta olup yakın zamanda yürürlülüğe girmesi beklenmektedir. Bu ülkelerin yanı sıra hala müzakereleri devam eden Japonya, Tayland, Endonezya, Somali ve Ukrayna için serbest ticaret anlaşmaları için de yürürlülük tarihleri bekleme aşamasındadır.