Serbest Ticaret Bölgesi Nedir? Ne İşe Yarar?

Serbest Ticaret Bölgesi Nedir?

Dünyada ticaret ağının genişlemesi ve küresel bir hale gelmesiyle birlikte alışverişin sınırları da ortadan kalkmaya başlamıştır. Bu durum ile birlikte doğan serbest ticaret bölgesi kavramı ticaret ilişkileri kapsamında büyük önem taşımaktadır. İnsanların rahatça alışveriş yapabilmelerini ve kısıtlamalarla uğraşmamalarına olanak sağlayan serbest ticaret bölgesi ticaret faaliyetleri kapsamında büyük avantajlara ev sahipliği yapan bir yöntem olarak kullanılmaktadır.

Serbest ticaret bölgesi dediğimiz alanlar, gümrük bölgelerinin siyasi sınırları içerisinde yer alan fakat dış ticaret, gümrük ve vergi mevzuatları açısından gümrük hattının dışarısında olarak gösterilen bölgelerdir. Serbest ticaret bölgeleri ticaretin artması ve yatırımların büyümesi amacıyla ortaya çıkarılmış bir kuruluştur. Bu bölgelerdeki ticaretler kapsamında serbest dolaşımda bulunmayan herhangi bir gümrük uygulamasına uyulması zorunlu tutulmamaktadır. Ayrıca bu bölgeler gümrük vergisi, ticaret ve kambiyo uygulamaları açısından Türkiye gümrük bölgesi dışında kabul edilmektedir. Serbest dolaşımdaki eşyalarda ise uygulama farklıdır. Bu eşyalar çıkış uygulamaları kanunlarına uygun olarak düzenlenir.

Türkiye’de Serbest Ticaret Bölgesi Olan İller Hangileridir?

Günümüzde Türkiye sınırları içerisindeki birçok il serbest ticaret bölgesi olarak geçmektedir. Türkiye’deki serbest ticaret bölge faaliyetleri ülkede en kolay ve verimli alışverişin yapılabileceği yerlerde toplanmıştır. Özellikli Akdeniz, Karadeniz ve Egede faaliyet gösteren bu bölgeler geniş pazar imkanlarını en iyi şekilde kullanmak için seçilmiş bölgelerdir. Bunun yanı sıra bu iller malların kolay ve ucuz şekilde satıcı ve alıcıya ulaşmasına olanak sağlayan mevkiler olarak sayılabilir. Dolayısıyla Türkiye’de bulunan serbest ticaret bölgeleri konumları açısından büyük önem taşımaktadır.

Türkiye’deki serbest ticaret bölgesi olan illeri şekildeki gibi sıralayabiliriz:
• MERSİN SERBEST BÖLGESİ
• ANTALYA SERBEST BÖLGESİ
• EGE SERBEST BÖLGESİ
• İST. AHL. SERBEST BÖLGESİ
• TRABZON SERBEST BÖLGESİ
• İST. TRAKYA SERBEST BÖLGESİ
• ADANA YUMURTALIK SERBEST BÖLGESİ
• İST ENDÜSTRİ VE TİCARET SERBEST BÖLGESİ
• SAMSUN SERBEST BÖLGESİ
• AVRUPA SERBEST BÖLGESİ
• RİZE SERBEST BÖLGESİ
• KAYSERİ SERBEST BÖLGESİ
• İZMİR SERBEST BÖLGESİ
• GAZİANTEP SERBEST BÖLGESİ
• TÜBİTAK-MAM SERBEST BÖLGESİ
• DENİZLİ SERBEST BÖLGESİ
• BURSA SERBEST BÖLGESİ
• KOCAELİ SERBEST BÖLGESİ

Serbest Ticaret Bölgeleri Neden Kurulmuştur?

Serbest ticaret bölgelerinin kurulmasındaki esas amaç ticaret faaliyetlerini artırmak olmuştur. Serbest bölgeler sayesinde yabancı sermaye yatırımlarının artması ve uluslararası rekabette yerli üreticilere avantajlar sağlanması amaçlanarak ithalat ihracat kapsamında ilerlemek hedeflenmiştir. Bunun yanı sıra serbest bölgeler döviz girişini artırmak, yeni istihdam fırsatları yaratmak, üretim problemini ortadan kaldırarak üreticileri teşvik etmek, ülke ekonomisini kalkındırmak, ekonomik standartları ve kalitesini yükseltmek, yurtdışı analizleri sonucundan gelişmiş yöntemler bulmak ve genel anlamda sanayilerin gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur.

Serbest Ticaret Bölgeleri Amaçları Nelerdir?

Serbest ticaret bölgeleri genel anlamda ekonomiye katkı sağlamak ve ticaret faaliyetlerini ilerletmek amacıyla kurulmuştur. Fakat bu bölgelerin başka özel amaçları da bulunmaktadır. Bu kapsamda serbest ticaret bölgelerinin kuruluş amaçları şekildeki gibi sıralanabilmektedir:
• Serbest ticaret bölgeleri aracılığıyla ihracata yapılan yatırımı artırmak ve üreticiyi teşvik etmek
• Şirketlerin ihracat faaliyetlerine yönelmesini sağlamak
• Uluslararası ticarette büyüyerek küresel pazarda sabit bir konuma ulaşmak
• Yabancı yatırımların ve teknolojik gelişmelerin girişini sağlamak
• Dış finansman imkanlarından daha kolay ve fazla şekilde yararlanmak
• Ticaret imkanlarını artırmak
• Ucuz ve düzenli temin etme fırsatı yakalamak
Serbest ticaret bölgeleri sıralanan amaçlar doğrultusunda ticaretin büyümesine katkı sağlar.

Serbest Ticari Bölgelerin Sağladığı Avantajlar Nelerdir?

Bu bölgeler genel anlamda ticaretin gelişmesini sağladığı için ekonomik açıdan büyük avantajlara sebep olmakta ve ülkelerin ticari olanaklarının önünü açmaktadır. Serbest bölgelerin en önemli avantajlarını ve sağladığı yararları şekildeki gibi listeleyebiliriz:
• Serbest ticaret bölgelerinin en önemli avantajlarından biri olan transit ticaret sayesinde ülkeler deniz ve karayollarını en verimli şekillerde kullanma fırsatı yakalar. Özellikle kıtalar arası önemli bir konumda bulunan Türkiye için transit ticaret büyük önem taşımakta olup serbest bölgeler sayesinde bu durum avantaja çevrilebilmektedir.
• Sağladığı katkılar ile birlikte serbest bölgeler ülke ekonomisinde büyük bir rol oynamaktadır. Serbest bölgeler, ihracatın gelişmesini sağlayarak üretim ve yatırımın artmasını sağlar.
• Teknolojik gelişmelerin ülkeye girişini hızlandırarak yeni yöntem ve planlamalara açıklık sağlar.
• Şirketleri ihracat yapmak ve üretmek konusunda teşvik eder.
• Vergi avantajlarıyla birlikte serbest ticaret bölgeleri ticari faaliyet gerçekleştiren işletmeler için avantajlı istisnalar sağlar.
• Serbest bölgelerde bulunan KDV muafiyeti sayesinde vergi yükünü azaltır.
• Serbest bölgeler gelir vergisinden de muaf tutulmaktadır.
• Ucuz enerji fırsatı sunan serbest ticaret bölgeleri diğer bölgelere oranla daha az maliyetlidir.
• Uluslararası iletişim ağlarının güçlenmesini sağlar.
• Şirketlerin yükselmesi ve başarılarında büyük rol oynar.
• Esnek kuralları sayesinde hukuki yükümlülüklerde özgürlük getirir.
• Gümrük vergisi prosedürleri kaldırılmış bir ticaret imkânı sunar.
• İşletmelere bu bölgelerdeki ticaret faaliyetleri kapsamında kredilerde faiz desteği sunulur.
• Bu bölgelere özel olarak hazırlanan teşviklerden her firma eşitlik prensibi sayesinde eşit şekilde yararlanır.
• Serbest ticaret bölgeleri kar transferi imkânı sunar.
• Bu bölgeler orta ve uzun vadeli olmak üzere faaliyet ruhsatı alabilme imkanına sahip olurlar.
• Küresel pazarı tanıma fırsatı sunar.
• Ülke istihdamına katkıda bulunarak yeni iş imkanlarından yararlanılmasını sağlar.
• Serbest ticaret bölgelerinde ticaret kapsamında karı etkileyen en büyük faktör olan üretim maliyetlerinin düşürülmesi mümkün olabilmektedir. Serbest bölgelere büyük miktarlarda taşınan ürünler ülke içerisine küçük miktarlar şeklinde ithal edilebilmekte ve dolayısıyla maliyet düşürülmesi sağlanır.
• İthalat ve ihracat faaliyetlerinde kolaylık ve hızlılık sağlamaktadır.

Serbest Bölgelerde Yapılabilecek Faaliyetler

Yerli veya yabancı yatırımcılar, gerçek veya yabancı tüzel kişiler serbest bölge prosedürlerini yerine getirerek faaliyet ruhsatı alabilir ve faaliyette bulunabilirler. Tüzel kişiler için serbest bölgelerde faaliyet gösterecek yerli veya yabancı sermaye sınırlaması bulunmamaktadır.

Serbest bölgelerde kurulan veya kurulacak olan şirketler çeşitli alanlarda faaliyet gösterebilirler. Üretim, bankacılık, montaj – demontaj, - sigortacılık, depo işletmeciliği, finansal kiralama, iş yeri kiralama, bakım – onarım ve kıyı bankacılığı serbest bölgelerde yapılabilecek faaliyet alanlarındandır.

Serbest Bölgelerin İşlevi

Ülkemizde serbest bölgeler 1985 tarihinde 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu bölgelerin kuruluş amacı ihracata yönelik yatırım yapmak ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmektir.

Serbest bölgeler genellikle ülkede geçerli mali, ticari ve iktisadi alanlara yönelik idari ve hukuki düzenlemelerin yapıldığı ya da kısmen de olsa uygulandığı, ticari ve sınai faaliyetler için oldukça geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki açıdan ülkenin diğer kısımlarından ayrıldığı yerlerdir.