Değer Akış Haritalama

Teknolojinin gelişmesi, nüfus artışı, yaşam standardının yükselmesi günümüzde insanların ihtiyaçları artırmakta ve çeşitlendirmektedir. Artan talebi karşılamak için ise kaynaklar gün geçtikçe hızla tükenmektedir. Bu nedenle işletmeler üretim kaynaklarını mümkün olduğunca verimli kullanmak için çeşitli yollar ararlar. Ürünlere maliyet yükleyerek kaynakları tüketen ancak müşteriler için değer yaratmayan tüm faaliyetler israf olarak tanımlanmaktadır. Yalın yönetim araçlarından biri olan Değer Akış Haritalama yöntemi tam da bu alanda devreye giriyor.
Değer akışı haritalama, 20. yüzyılın ikinci yarısında yalın üretimin yükselişiyle birlikte yaygın bir uygulama haline geldi. Değer Akış Haritalama (VSM, Value Stream Mapping) terimi o zamana kadar mevcut olmasa da Toyota Üretim Sistemi’ni oluşturan temellerden biridir. 1990'larda ise değer akışı haritalama birçok batılı yöneticinin yaşamının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Popülaritesi üretimin çok ötesinde başlamıştır ve sonunda yazılım geliştirme, BT operasyonları, pazarlama ve diğerleri gibi bilgi endüstrilerine yayılmıştır.

Değer Akış Haritalama Nedir?

Müşterinin parasını ödemeye hazır olduğu “Değer” katan faaliyetler ve müşteriyi ilgilendirmeyen faaliyetleri birbirinden “Değer Akışı” ile ayırt ediliyor. İşte bu Değer akışının haritalanması faaliyeti yani kısaca VSM olarak adlandırılıyor.
Değer akış haritalama, ürün teslim sürecinin tüm aşamalarını görselleştirmeye, analiz etmeye ve iyileştirmeye yardımcı olan bir yalın yönetim yöntemidir. Bir değer akış haritası, baştan sona değer sağlamak için gereken iş süreçlerinizdeki tüm kritik adımları görmenizi sağlar. Ekibinizin üzerinde çalıştığı her görevi görmenizi sağlar ve her görevin ilerleyişi hakkında hızlı bir görsel rapor sağlar. Değer akış haritalama süreci, iş sürecinizdeki tüm adımların ayrıntılı bir görselleştirmesini oluşturmanıza olanak tanıdığı için kuruluşunuz genelinde tedarikçiden müşteriye mal akışının bir temsili olarak sayılabilir.
Değer akış haritaları, baştan sona değer sağlamak için iş sürecinizdeki tüm kritik adımları gösterir. Ekibinizin üzerinde çalıştığı her görevi görmenizi sağlar ve her görevin ilerleyişi hakkında hızlı ve tek bakışta anlaşılan durum raporları sağlar. Değer akış haritalamanın faydalarını kısaca sıralayacak olursak:
● Değer akış haritalamanın yardımı ile gereksiz faaliyetler belirlenir.
● Değer akış haritalama değer katan ve değer katmayan aşamaların oluştuğu iş sürecinin net bir görünümünü sağlar. Buna ek olarak iş öğelerinin bunlardan geçmesinin ne kadar sürdüğünü görselleştirmek çok iyi bir uygulamadır.
● Değer akış haritalama hali hazırda var olan iş akışını vurgular ve gelecekteki iyileştirmelere odaklanmayı sağlar.
● Değer akış haritalama üretimdeki tek bir prosesten daha fazlasını görmenize olanak sağlar.
● Değer akış haritalama değer akış yollarındaki israf kaynaklarını görmenize imkân verir.
● Üretim prosesleri ile ilgili ortak ve basit bir konuşma dilinin oluşturur.
● Akışla ilgili kararlar görünürdür ve böylelikle bu kararlar daha kolay tartışılabilir ve anlaşılabilir. Bu son derece önemli bir faydadır çünkü unutulmamalıdır ki sahada alınan birçok kararlar ve detaylar hatalı olabilir.
● Değer akış haritaları yalın kavramlar ile teknikleri birbirine bağlar.
● Bu haritalar uygulama planı için bir temel oluşturur. Değer akışı haritaları, “kapıdan-kapıya” bütün akışın nasıl işleyeceğinin tasarlanmasına yardımcı olarak, ki birçok yalınlaşma çalışmasında eksik olan parça budur, yalın uygulama için birer plan oluşturulmasını sağlarlar. En basitinden plansız bir ev yapmayı nasıl hayal edebilirsiniz.
● Değer akış haritaları malzeme akışları ve ilgi akışları arasındaki ilişkiyi gösterirken başka hiçbir araç bunu yapmaz.

Değer Akış Haritalama Nasıl Yapılır?

İlk olarak hedef ürün veya ürün ailesi ve hizmetin tanımlanması gereklidir. Değer akış haritalamasının yapılacağı ürün veya ürün aileleri belirlenerek, müşteri takt zamanı hesaplanır. Bu aşamada aynı zamanda üretim sürecinde yer alan her bir operatörün mevcut kapasitesi kontrol edilir. Ürün aileleri belirlenirken üretim süreçleri benzer olan ya da benzer girdilere sahip ürünler dikkate alınır.
Hizmet tanımlandıktan sonra mevcut durum haritasının çizilir. Halihazırdaki süreçleri, gecikmeleri, ürün, ürün ailesi veya hizmetin teslimi için gerekli bilgi akışını gösteren mevcut durumu için değer akış haritası çizilir. Bu harita hazırlanırken sürecin paydaşları dikkate alınır ve yapılacak değer tanımı ile işleme başlanır. Değer tanımı yapıldıktan sonra sürece ilişkin veriler toplanır, görevler ve akışlar belirlenir. Böylelikle üretim sürecinde yer almakta olan faaliyetlerin, katma değer oluşturan ve katma değer oluşturmayan faaliyetler olarak ayrımı gerçekleştirilir. Mevcut durum haritasında yer alan faaliyetler takip edilir ve bu faaliyetlere ilişkin performans düzeyleri kontrol edilir. Bu kontrol ve takipler sonucunda değer akış analizi yapılır.
Değer akış haritalama aslında sistemin mevcut durumunun kâğıt üzerinde sistematik olarak gösterilmesidir. Bilgi ve malzeme akışı da dikkate alınarak her bir üretim işleminin haritası oluşturulmalıdır. Elde edilen bilgiler, standart semboller ve dil kullanılarak değer akışının resmedilerek aktarılır. Böylelikle israf net bir şekilde tanımlanır ve üretim sürecindeki hangi faaliyetlerin iyileştirilmesi gerektiği kararlaştırılır. Analiz anlık kayıt yöntemiyle yapılır ve değerin ölçümlenmesi organizasyonun koşullarına göre gerçekleştirilir. İlk olarak ürün akışı, yapılan ölçüm ve hesaplamalar ve görüşmeler haritalandırılır. Değer akış haritalama, üretim sisteminin tamamının ve her bir işlemin gereksinimlerini görebilmek için müşteri bakış açısıyla yapılmalıdır.
Harita hazırlanırken makinelerin çevrim zamanları, hazırlık zamanları, kalite oranları ve ürün çeşidi sayıları gibi sürece ilişkin parametreler belirlenir. Bu işlemler yapılmadan önce mümkünse stoklar manuel olarak sayılmalıdır. Değer akış haritasının ikinci turunda üretim planlama ve kontrol departmanı ile yapılan görüşme sonucunda elde edilen üretim talimatları, sipariş sıralama kriterleri, sipariş penetrasyon noktaları ve donmuş bölgeler (Üretim programının, öngörülen bir süre içinde değiştirilmemek üzere kesinleştirildiği kısmı) gibi üretim parametreleri kullanılarak, bilgi akışı haritaya manuel olarak çizilir. Sonuç olarak, üretim süreçleri, malzeme akışları ve bilgiler tek bir harita üzerinde düzenlenir ve mevcut durumu gösteren değer akış haritalama süreci tamamlanır.
Mevcut durum değer akış haritalamasının israfın ortadan kaldırılması durumunda malzeme ve bilgi akışı açısından değerlendirilir. Mevcut durumu gösteren değer akışının performansını belirlemek için iki farklı kontrol aracı vardır. Kontrol aracının ilki "Teslim süresi ne kadar etkili?" sorusuna verilen cevabıdır. Üretim süresinde katma değer yaratmayan zamanı tanımlamak, yapılması gereken iyileştirmeyi açıkça görecektir. İkinci performans kontrol aracı süreç dengelemedir. Her bir proses için çevrim süresi hesaplandıktan sonra, üretim sırasında kalite ile ilgili kayıpların veya uyum süresinin giderilmesine yönelik hesaplamalar bilançoda sunulur. Mevcut durum haritasından faaliyetler çıkarılır ve bu faaliyetlere göre değer akışı analiz edilir. Üretim sistemi yeniden tasarlanır ve bu süreç 8 adımdan oluşmaktadır:
● Takt zamanı düzenlenir.
● Üretim süreçleri bütünleştirilebilir.
● Süreçler sınırlandırılmış stok düzeyleri ile bütünleştirilebilir.
● Düşük güvenirlilik, büyük ölçüde farklı çevrim zamanları ya da yüksek geçiş süreleri ile ortak parçalar için üretim süreçleri lot üretimi ile süpermarketlere bağlanabilir.
● Değer akışının durumu kontrol edilir.
● Üretimin standart boyutlarda küçük partiler halinde yapılmasını sağlanır.
● İhtiyaca yönelik üretilen ürünler sıralanır.
● Son olarak darboğazlar kontrol edilir. Böylelikle teslim süreleri kısalır ve üretim kontrolünün önemli ölçüde artması sağlanır.
Gelecek durum haritası hazırlandıktan sonra uygulama planı hazırlanır. Uygulama planı, değer akışını takip ederek kuruluş içindeki diğer ürünlere veya ürün ailelerine ve gelecekteki yeni durumlara genişletilebilir.

Değer Akış Haritalama Amacı Nedir?

Değer akışı haritalamanın amacı, malzeme işleme adımlarını diğer önemli ilgili verilerle birlikte bilgi akışıyla birleştirmek için tasarlanmış bir işyeri verimlilik aracı olmaktır. Değer akışı haritalama için yalın üretimi planlamak, uygulamak ve geliştirmek isteyen bir kuruluşun temel aracı diyebiliriz. Değer akışı haritalama, kullanıcıların mevcut kaynaklarını en üst düzeye çıkararak malzemelerin ve zamanın verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamayı hedefleyerek olacak sağlam bir uygulama planı oluşturmasına yardımcı olmaktadır. Bir değer akış haritası oluşturmanın temel amacı hem değer katan adımları hem de israf adımlarını görselleştirip bu yolla sürecinizi nerede iyileştirebileceğinizi görmenizi sağlamaktır.

Değer Akış Haritalama ile Neler Tespit Edilir?

● Değer akış haritalama yönteminin uygulanması ile üretim sürecine değer katmayan faaliyetlerin tespiti sağlanır, sorunların kaynağında çözülmesi mümkün kılınır ve böylece işletmelerin tasarruf edebilmesine olanak tanır.
● Değer akış haritalama yönteminin bir adımı olan süreç ailelerinin takibi aşamasında mevcut durum planını sınırları tespit edilir.
● Değer akış haritalama yöntemi ile israfın ve aksaklıkların belirlenebilmesi amacıyla mevcut durum haritası adımını içerir. Bu adım detaylı olarak incelenir ve üretim hattında yapılabilecek iyileştirmelerin neler olduğu tespit edilir.
● Değer akış haritalama yöntemi ile mevcut durum tespit edilir ve mevcut durumun üzerinden de gelecek planı geliştirilir.

Değer Akış Haritalama Tekniğinin Adımları Nelerdir?

Bu tekniğin adımları şu şekildedir;
1. Adım: Hedef ürün, ürün ailesi ya da hizmetin tanımlanması,
2. Adım: Mevcut durum haritasının çizilmesi,
3. Adım: Mevcut durum haritasının değerlendirilmesi,
4. Adım: Gelecek durum haritasının çizilmesi,
5. Adım: Gelecekteki duruma göre çalışmaların sürdürülmesi.
Özetleyecek olursak değer akış haritalamanın katma değer yaratmayan adımlar, temin süresi, stok seviyesi, kat edilen mesafe gibi sayısal değerler üreten nicel tekniklerden ve yerleşim planları hazırlamaktan daha faydalı bir teknik olduğunu artık biliyoruz. Değer akışı haritalama, akışı yaratmak adına işletmenizi nasıl çalıştırmanız gerektiğini çok detaylı ve titiz bir şekilde tanımlamanızı sağlayan nitel bir araçtır.