İştirak Nedir ve Türleri Nelerdir?

İştirak Nedir?

Bir şirket terimi olarak kullanılan iştirak tanımlamasını yapmak için öncelikle kelimenin tam anlamını anlamamız gerekir. İştirak kelimesi tam olarak ortak olmak, bir işe beraber katılmak anlamlarına gelen bir kelime olarak karşımıza çıkmaktadır. Ticari faaliyetlerde bulunan şirketler tarafından yaygın olarak kullanılan bu kelime ticari hayatta şirketlerin sermaye paylarını paylaşması anlamında kullanılmaktadır. Yani iştirak, ticari terimsel anlamıyla bir şirketin başka bir şirkette yaptığı yatırım sonucu belirli oranda bir hisseye sahip olması demektir. Bu işlem genellikle büyük şirketlerin ürün ve hizmetlerinin olduğu sektördeki küçük işletmelerin hisselerine ortak olması sonucunda gelişir. Yatırım yapan şirketlere genellikle ana şirket ismi verilmektedir ve bu şirketlerin yatırım yapması işlemi için iştirak tanımlaması yapılır.

İştirak Amaçları Nelerdir?

Şirketlerin iştirak yapma sebeplerinin arkasında birçok farklı neden bulunabilmektedir. Fakat genellikle iştirak tanımlaması, ana şirketler dediğimiz bu büyük şirketlerin küçük şirketlere yaptığı yatırım işlemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yatırımda amaç başarılı şirketlerin gözden çıkarabileceği miktarı kar etme amacıyla başka şirketlere yatırım olarak dönüştürmesidir. Bu şekilde büyük şirketler elindeki tutarı kara çevirerek ilerlemeyi hedefler. İştirak işleminin bir diğer amacı ise ana şirketlerin ürün ve hizmetlerini daha değerli kılmak ve şirketlerinin hizmet kapasitesini artırmak için diğer şirketlere yatırım yapmak ve bunun sonucunda yaptığı yatırım imkânı sayesinde bu ürünlerin kalitesini artırmaktır.

İştirakçı dediğimiz şirket kâr amacıyla hareket edip şirketinin değerini artırmak hedefiyle ilerler. İştirakçı şirketlerin yaptıkları yatırımların başka amaçları olabildiği gibi farklı türlerde iştiraklar da bulunmaktadır. Bu iştirak çeşitlerinden uygun olan seçilip şirket için en verimli olan iştirak türü ile birlikte başarıya ulaşmak amaçlanır.

İştirak Çeşitleri Nelerdir?

Büyük şirketlerin başka şirketlerin hisselerine ortaklık sağlaması veya belirli katılım amaçları doğrultusunda %10 ila %50 oranları arasında sermaye payı alması sonucunda ifade edilebilecek farklı iştirak türleri karşımıza çıkmaktadır. Bu kapsamda iştirak dediğimizde karşımıza çıkan iki tür iştirak çeşidi bulunmaktadır: bunlar bağlı ortaklık ve bağımsız ortaklık olarak sıralanır. Bu ortaklık türlerini aşağıdaki gibi detaylıca açıklayabiliriz:
• Bağlı Ortaklık
Bağlı ortaklık dediğimiz iştirak türünde ana (büyük) şirket, ortak olduğu şirkette %50 oranından daha fazla oranda oy hakkına sahip olduğu durumda şirket ile bağlı ortaklık kurmuş demektir. Bu kapsamda şirket ortaklığı dolaylı ya da direkt olarak gerçekleştirilebilmektedir. Bağlı ortaklık farklı amaçlarla ortaya çıkabilir. Örneğin bağlı ortaklık ile birlikte şirketler hızlı büyümeyi amaçlayabilir ya da piyasada limitli olan pazarlarda kendilerini gösterebilirler. Bu ortaklık hali Sermaye Piyasası Kurulu Mevzuatı ve Banka Kanunu’nda tek bir finansal grup nezdinde değerlendirilmektedir.

Bağlı ortaklıkta şirketler kendi bağımsızlığını yitirmezler. Bu iştirak türü sonucunda iki şirket de kendine özgü hukuki bağımsızlığa sahiplerdir. Bağlı ortaklık da bu hukuki düzenleme ve uygunluklara göre ilerlemek zorundadır. Diğer ortaklık durumlarından ve ticari faaliyetlerde olduğu gibi birincil amaç şirketlerin kendi ekonomik faaliyetlerini korumasıdır.

• Bağımsız Ortaklık
Bağımsız ortaklıkta bağlı ortaklığın aksine söz sahibine sahip grup büyük şirketler değildir. Bu kapsamda ortak olunan şirkette çoğunluk ana şirkette değildir ve bu iştirak türü basit anlamda gerçekleşir. Bağımsız ortaklık adının verildiği bu basit iştirak türünde mülkiyet yüzdesi ve büyük şirketin uyguladığı denetimde farklılıklar bulunmaktadır. Bağlı ortaklıkta olduğu gibi şirketler için bazı avantajlar taşımaktadır. Bağımsız ortaklıkta da şirketler hızlı büyüme stratejisi izler ve kısıtlanmış piyasalarda ilerleme konusunda kendilerine imkanlar yaratırlar.

İştirakler Hesabı Nedir ve Ne İçin Kullanılmaktadır?

İştirak hesabı diğer hesaplar gibi işlemleri takip etme ve izleme amacıyla açılan hesaplardır. İştirak hesabında şirketler ortak oldukları şirketlerin yönetim ve katılma süreçlerinde ortaklık edilen pay ve pay senetlerinin izlenerek yakından takip edilmesine yarar. İştirak hesapları maksimum %50 kadar olan sermaye paylarını ve oy haklarının izlenmesinde kullanılmaktadır. Hesaplarda izlenen işlemler bu iştiraklar kapsamındaki tam ve dar mükelleflerin anonim şirketlerinin hisse senetleri, limited şirketlere ait olan ortaklık payları ile birlikte diğer iş ortaklıkları ve bu ortaklıklara ait olan ortaklık paylarını içermektedir. İştirak için sermaye taahhüdü bulunduğu durumlarda ya da hisse senedi işlemleri yapılan durumlarca borç işlemleri iştirak hesaplarında kaydedilir.

İştirak hesaplarında aktif iştirak hisseleri için bazı düzenlemelere uyulması zorunludur. Şirketlerin asgari 2 tam sene boyunca aktiflik durumlarında iştirak hisseleri ve sermaye eklenmesi kararı verilen kazançlar Kurumlar Vergisi Kanunu 8. Maddesi 12. Bendi gereğince vergiden istisna edilmiş durumdadır. Bunun yanı sıra sermaye eklenme işleminin satışın yapıldığı seneden sonraki ikinci takvim senesinin sonuna kadar yapılması zorunlu kılınmıştır. Bu verilen süre içerisinde eğer kazançlar sermayeye eklenmezse tahakkuk ettirilmeyen vergiler zayi olmuş sayıldığından dolayı iştirak için gerekliliklere uymaz.

İştirak kazançları kapsamında da bazı düzenleme ve hukuki durumlar bulunmaktadır. Şirketlerin tam mükellefiyete dahil olan diğer şirket sermayesinden elde ettikleri iştirak kazançları Kurumlar Vergisi Kanunu 8. Maddesi doğrultusunda kurumlar vergisine tabi değildir. Bunun sebebi ise iştirak sonucunda elde edilen kazançların en ilk adımda zaten gelir vergisi kanunu gereğince zorunlu tutulan stopaj vergisinde gerekli kesintilerin yapılmasıdır.