Üretim Planlaması Nedir?

Üretim planlaması, üretim kaynaklarının performansının göz önüne alınarak müşteri taleplerinin karşılanacak şekilde önceden organize edilmesi ve düzenlenmesidir. Üretim planlama sürecinin üretici firmalar tarafından önemli olmasının belli başlı sebepleri vardır. Üretim planlaması, genel olarak üreticilerin üretimi istenilen kalitede ve düşük maliyet ile yapılması için çaba sarf edilen bir planlama yöntemidir.

Üretim planlamada talep tahmininin en önemli adım olduğu söylenebilir, planlamanın en doğru şekilde yapılması açısından talep tahmininin doğru ölçüde yapılmasına dikkat edilir. Diğer gerekli aşamaların en doğru şekilde koordine edilmesine ise yine talep tahmini yardımcı olur.

Şirketlerde genellikle üretimin planlanma operasyonlarından üretim takibi süreçlerine kadar yapılan uygulamalar ile ilgilenen bir üretim planlama uzmanı bulunmaktadır. Üretim planlama uzmanı, üretim aşamalarını koordine eder, talep tahmininde bulunur ve bu tahminler ile doğru orantılı olarak gerekli personel, ekipman ve hammadde açığını kapatır. Üretim planlama uzmanı olan bireylerin genellikle üniversitelerin ilgili mühendislik bölümlerinden mezun olmakla birlikte organize becerisi yüksek, ekip çalışmalarına yatkın ve zaman yönetebilme becerisine sahip bireyler olması üretici firmalar tarafından beklenmektedir.

Üretim planlamada dikkat edilmesi gereken belli konular bulunmaktadır. Hammadde ve yardımcı malzemelerin gerekli miktarlarda ayarlanması, işlerin akış şemasına uygun düzeyde ürün miktarlarının ayarlanması ve zamanın buna uygun şekilde planlanması, piyasa şartlarına ve müşteri taleplerine göre ürünlerin kalitesinin değerlendirilmesi, talep tahmini ile doğru ölçüde işgücü ve sermayeden yararlanılması, üretim ve firmanın diğer ilgili bölümleri ile örgütlenmeyi sağlamak ve üretilen ürünlerin tevzi edilmesinin hesaplı bir şekilde programlanması üretim planlamasında gerekli hususlardandır.

Üretim planlaması; uzun vadeli, orta vadeli ve kısa vadeli olarak sınıflandırılabilir. Uzun vadeli planlamalar genellikle üst düzey firma yöneticileri tarafından özenle oluşturulur ve 5-10 yıl arasında sürdürülebilir. Orta vadeli planlamalar genellikle operasyon yöneticileri tarafından düzenlenir ve 6 ay-1 yıl arası sürdürülebilirlik gösterir. Kısa vadeli planlar ise haftalık veya günlük üretim planlamaları olarak hazırlanır.

Durmaksızın üretim yapan ürün ve talep çeşitliliği fazla olan firmalarda stok miktarı değişim gösterdiğinden dolayı üretim planlamasında da değişiklikler meydana gelebilmektedir. Bu tür firmalar talep tahminlerini kusursuz oluşturmak, ürün talebinin zamana göre artış ve azalışlarını öngörmek, stoklarının analizini eksiksiz bir şekilde hazırlamak ve talep fazlalığına karşı yedek stok bulundurmakla yükümlüdürler.

Üretim Planlamasının Amacı Nedir?

Üretim planlamasının amacı, bir işletmenin malzeme, ürün ve hizmetlerin ihtiyaç duydukları gereksinimlerini karşılamak için, en verimli ve etkili bir şekilde üretim yapmasını sağlamaktır diyebiliriz. Bu işlem, müşterilerin talep ve beklentilerine uygun olacak ürünlerin zamanında ve yeterli miktarda üretilmesini, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, makine ve insan kaynaklarının doğru bir şekilde kullanılmasını, üretim sürecinin düzenlenmesini ve de bunların iyileştirilmesini içermektedir. Üretim planlaması, stok yönetimi, malzeme tedarik, üretim süreci, makine ve insan kaynakları gibi faktörleri de dikkate almaktadır.

Üretim Planlama Teknikleri Nelerdir?

Üretim planlama teknikleri, bir ürünün veya hizmetin üretim sürecini planlamaya, organize etmeye ve yönetmeye yarayan yöntemlerdir. Bu bahsettiğimiz yöntemler arasında aşağıdaki teknikler bulunabilmektedir:
• MRP (Materials Requirements Planning) (Malzeme İhtiyaç Planlaması): Malzeme ihtiyaçlarını belirleyerek, malzeme tedariğini ve üretim işlemlerini planlamaya yardımcı olan bir yöntemdir.
• Kanban: Üretim işlemlerinde malzeme veya ürünlerin akışını kontrol etmek ve optimize etmek için kullanılan bir yöntemdir.
• JIT (Just-In-Time) (Tam zamanında) : Ürünün ihtiyacı o anda üretilmesi anlayışına dayalı bir yöntemdir.
• Lean Üretim: Üretim sürecinde atık ve fazlalıkların minimum seviyede tutulması amaçlanan bir yöntemdir.
• Süreç Tabanlı Planlama ve Kontrol (PPAP): Ürün veya hizmetin üretim sürecini kontrol etmek ve optimize etmek için kullanılan bir yöntemdir

Üretim Planlama Neden Önemlidir?

Üretim planlama, ürün veya hizmetin üretim sürecinde verimliliği, kalitesini, maliyetlerini ve teslim tarihlerini optimize etmeyi amaçlar. Bu nedenle, üretim planlamasının neden önemli olduğunu aşağıdaki belirtmiş olduğumuz maddelerle açıklayabiliriz:
• Ürün kalitesini artırma: Üretim planlama sayesinde, üretim sürecinde potansiyel hatalar tespit edilebilir ve önlenir.
• Üretim verimliliğini artırma: Üretim planlaması sayesinde, üretim sürecinde atık ve gereksiz işlemler en aza indirilir.
• Maliyetleri azaltma: Üretim planlaması sayesinde, malzeme ve enerji gereksinimleri optimize edilir ve bu da maliyetleri azaltır.
• Teslimat zamanını optimize etme: Üretim planlaması sayesinde, üretim sürecinde işlemler düzenli ve verimli bir şekilde gerçekleştirilir ve bu da teslimat zamanını optimize eder.
• Ürün stoklarını azaltma: Üretim planlaması sayesinde, ürün stokları düzenli bir şekilde yönetilir ve gereksiz stoklar en aza indirilir.
• Mevcut kaynakların daha etkin kullanılması: Üretim planlaması sayesinde, mevcut kaynaklar daha verimli bir şekilde kullanılır ve bu da üretim maliyetlerini azaltır.

Üretim Sürecinin Aşamaları Nelerdir?

Üretim süreci, üretici firmaların gerekli ürünleri dönüştürmek istedikleri ürünlere çevirmelerindeki süreç ve görevlerin sıralanmasıdır. Bu süreç: doğa, sermaye ve emek olmak üzere belli başlı kaynakların bir sıraya konulması ve üretim faaliyetlerinin başlaması ile oluşmaktadır. Gerektiği dönemlerde, üretim sürecinin aşamaları müşterilerin arz ve taleplerine göre değişkenlik gösterebilmektedir. Üretim sürecinin belli aşamalar doğrultusunda yapılması, üretici firmaların belli bir düzende hareket ederek planlı çalışılmasını ve aynı zamanda kolayca işgücünün ve sermayenin koordine edilmesini sağlamaktadır. Üretim sürecinin aşamaları şunlardır:
● Tasarım: Üretilecek olan ürün için gerekli tasarımların yapılması ve tasarıma ait eksiklerin tartışılarak giderilmesi adımıdır. Üretim için temel hareket noktasıdır.
● Planlama: Tasarım adımının bitmesinin ardından ürün için gerekli hammaddelerin ve sermayenin toplanması açısından gerekli planlamalarının yapıldığı ve açıkların kapatılmasına yönelik çalışmaların başlatıldığı adımdır. Planlama adımı sayesinde üretimin koordine edilmesi kolaylaşır.
● İşletme: Gerekli üretim araçlarının sağlanarak üretime başlanılan adımdır.
● Yönetim: Üretim aşamasındaki gerekli eylemlerin ve işgücünün koordine edilerek doğru yapılmasını sağlamaktadır.
● Pazarlama: Üretimin bitmesinin ardından piyasa durumunu ve müşteri talebini saptayarak ve satış stratejileri kullanılarak yapılan tanıtım ve paketleme gibi işlerin yapıldığı aşamadır.

Bu aşamalar sayesinde üretici firmalar tarafından meydana getirilen ürünler müşterilere takdim edilmektedir. Üretim aşamalarının seyrinin doğru ilerleyebilmesi açısından üretim planlama yöntemleri çeşitlilik gösterebilir. Firmalar, müşteri taleplerine ve stoklarına bağlı olarak çeşitli planlama yöntemleri oluşturmuşlardır.

Üretim Planlama Yöntemleri Nelerdir?

Firma yöneticileri ve ilgili bölümler tarafından üretim planlamasının eksiksiz ve en verimli şekilde yapılmasını sağlamak için belli başlı yöntemler geliştirilmektedir. Bu yöntemler sayesinde üretim planlama amacına uygun seyreder. Üretim planlamada üç farklı yöntemden söz etmek mümkündür. Bu yöntemler:
● Talep İzleme Yöntemi
● Sabit Üretim Hızı Yöntemi
● Karma üretim Yöntemi
olarak sıralanabilir.

Talep izleme yöntemi genellikle talep değişikliği hızlı seyreden üretici firmalarda kullanılan bir yöntemdir. Talep değişikliğine bağlı olarak işgücünde ve hammadde ihtiyacında değişiklikler meydana getirilir ve düzenlenir. Bu sebeple firmalarda işe alım ve işten çıkarma gibi durumlar söz konusu olabilir.

Sabit üretim hızı yöntemi, adından da anlaşılacağı üzere üretim hızının planlama dönemi boyunca sabit tutulduğu yöntemdir. Bu yöntem birçok firma tarafından tercih edilmesine karşın, firmalar üretim ve talep arasındaki farkı stok bulundurmama halinde karşılamak durumunda kalmaktadırlar.

Karma üretim yöntemi, genellikle talep izleme yöntemi ve sabit üretim hızı yönteminin olumsuz etkilerinden kaçınmak amacıyla tercih edilen bir yöntemdir. Karma üretim yöntemi çoğunlukla fazla alternatif içerdiğinden diğer yöntemlere göre uygulanması daha güçtür. Karma üretim yöntemini benimseyen firmalar çoğunlukla bilgisayar programları yardımı ile üretim planlama sürecini yönetirler.

Yukarıda da bahsedildiği gibi, üretim planlaması firmaların talep miktarına göre işgücü, hammadde ve zamanın üretim öncesinde planlanmasıdır. Üretim planlaması sayesinde şirketler ve firmalar plansız hareket ile meydana gelen karışıklık ve yoğunluğun önüne geçerek üretim miktarını ve kalitesini arttırıp maliyeti düşürebilirler. Bu sayede, firma müşterileri, çalışanları ve üreticiler üretimden en verimli şekilde yararlanmış olurlar.

Üretim Planlaması Nasıl Yapılır?

İşletmelerin sürekli olarak üretim yapmaları hem ürün çeşidi hem de talebin fazla olmasından dolayı stok bulundurmak zorunda olmaları işletmeleri üretim planlaması yapmaya itiyor. Farklı bir ifade ile, işletmeler üretim planlaması ile elde ettiği sonuçlardan hareketle sürekli üretimi gerçekleştiriyor, çeşitliliği sağlıyor ve talep fazlasına karşı elinde yeterli stok bulunduruyor.
İşletme içi süreklilik ve talebi karşılama açısından avantaj sağlayan üretim planlamasında dikkat edilmesi gereken hususlar şöyledir:
1. Ürüne yönelik ortaya çıkabilecek talebin öngörülmesi,
2. İşletmenin üreteceği ürüne yönelik ihtiyacın ortaya çıkacağı zamanın belirlenmesi,
3. Ürüne yönelik en uygun olan üretim periyodunun oluşturulması,
4. İşletmelerin ilgili ürünlerin üretiminde kullanılacak malzemeleri gruplandırması,
5. İşletmelerin ellerinde kısıtlı miktarda bulunan stokların analizi,
6. Üretilecek ürüne yönelik talep fazlası oluşma ihtimaline karşı stok tutulması,
7. Ürün stoklarının hem başlangıç hem de bitiş aşamasında düzenli olarak kontrolünün sağlanması,
8. Tatillerden dolayı ortaya çıkacak kayıplar ve çalışanların izinlerinin belirlenmesi.
Yukarıda sıralanan hususlar göz önüne alınarak yapılan üretim planlaması işletmelere birçok anlamda avantaj sağlıyor. Peki üretim planlaması nasıl yapılıyor? İşletmeler tarafından yapılan üretim planlaması 5 aşamadan oluşuyor. Üretim planlaması aşamaları şöyle sıralanıyor:
1. Üretim planlamasının ilk aşamasında üretimin yapılacağı zaman aralığı belirleniyor. İlgili ürüne yönelik olan siparişin hem alınma hem de teslim zamanı tespit ediliyor.
2. Üretim planlaması aşamalarından bir diğeri de, ürün stoğu için gerekenlerin belirlenmesidir. Daha net ifade etmek gerekirse üretim planlamasının ikinci aşamasında ürüne yönelik hem dönem başı hem de dönem sonu stok miktarı belirleniyor.
3. Ürünün geçmiş bilgileri ve gelecek senaryoları baz alınarak ürüne yönelik talebin tahmin edilmesi üretim planlamasının üçüncü aşaması olarak öne çıkıyor.
4. Üretim planlamasının dördüncü aşamasında ise, üretilmesi gereken ürünün miktarı tespit ediliyor. İşletme tarafından belirlenen üretim miktarı planlaması yapılan dönem içerisinde üretiliyor.
5. Üretim planlamasının son aşamasında ise, bir önceki aşamada tespit edilen ürün miktarının ilgili dönemdeki en uygun aralığı belirleniyor. Diğer bir ifade ile, üretilmesi planlanan ürün miktarı için en doğru aralık üretim planlamasının son aşamasında tespit ediliyor.
Belirtilen üretim planlaması aşamaları temel olmakla beraber; kurumlar özelinde de yeni aşamalar sürece dahil edilebiliyor.

Üretim Planlaması Ne İşe Yarar?

Tanımı, aşamaları ve yapılırken dikkat edilmesi gerekenlerden söz edilen üretim planlaması, üretim süreçleri hakkında işletmelere birçok bilgi sağlıyor. İşletmelerin üretimi gerçekleştirdikleri dönemde karşılaşabilecekleri olumsuzlukların da önüne geçiyor. Peki üretim planlaması işletmelere ne gibi avantajlar sağlıyor?
● Gelecekte talep edilmesi öngörülen ürünlerin ve/veya hizmetlerin tespit edilmesini sağlıyor.
● Ürün üretiminde anlık olarak kullanılabilecek mevcut hammadde ve mamullerin takibini kolaylaştırıyor. Daha net ifade etmek gerekirse, işletmelerin anlık üretim yapmak istemesi durumunda elinde mevcut ve kullanılabilir formda olan malzemeleri tespit etmesine yardımcı oluyor.
● Üretim planlamasının sağladığı bir diğer avantaj ise, hem üretim emirlerinin hem de tedarikçiye verilen siparişlerin takip edilmesini sağlıyor.
● Ürüne yönelik kapasite miktarının analiz edilmesine olanak sağlıyor.
● İşletmelerin ürünü üretebilmeleri için gereken kaynakların kapasitelerinin kontrolü de üretim planlaması avantajları arasında yer alıyor. Diğer bir ifade ile, üretim planlaması ürün üretimi için gerekli kaynakların düzeylerini belirlemeye de yardımcı oluyor.
● Ürünün üretimini gerçekleştirecek işgücüne ilişkin kısıtlamaların kontrolünü sağlıyor. Çalışanların vardiyaları ve fazla mesaileri ilgili kısıtlamalar arasında yer alıyor.
● Üretim planlaması hem üretim elemanlarının durumunun analiz edilmesini hem de ürünün üretiminde kullanılan malzemelerin ve ilgili malzeme miktarlarının takibi kolaylaştırıyor.
● Üretim planlamasının sağladığı bir diğer avantaj ise, işletmeler tarafından belirlenen hedeflerin ne ölçüde gerçekleştiğini açıklıyor.
● Üretilen ürünlere yönelik ortaya çıkan performans göstergeleri üretim planlaması sayesinde rahatlıkla raporlanıyor.

Üretim Planlama Süreçleri Nelerdir?

İşletmelerin üretim öncesinde ilgili üretim dönemine ilişkin bilgi sahibi olmasını sağlayan üretim planlaması çeşitli süreçlerden oluşuyor. Üretim planlaması yapmak isteyen işletmelerin izlemesi gereken üretim planlama süreçleri ise şu şekilde sıralanıyor:
1. Üretim planlama süreçlerinden ilki, iş hazırlama olarak isimlendiriyor. İlgili süreç, üretim öncesinde yapılması gereken hazırlık çalışmalarını kapsıyor. İş hazırlama sürecinde, ürünlerin üretiminde izlenmesi gereken adımlar ve ilgili adımların sıralaması belirleniyor. İş hazırlama süreci ile işletmeler ilgili ürünlerin üretilmesine yönelik nelerin yapılacağı, nasıl yapılması gerektiği ve üretim için gereken kaynak ve malzemeleri de tespit ediyor.
2. İş hazırlama sürecinin ardından gelen bir sonraki üretim planlama süreci ise, iş dağıtımıdır. Ürünlerin üretilebilmesi için makine ve/veya bölümlerin hangi işleri üstleneceği bu süreçte tespit ediliyor. Makine ve/veya bölümlere dağıtım yapılırken makinelerin durumu, kapasitesi, sayısı ve hızı gibi etmenler de göz önünde bulunduruluyor. İş dağıtımı sürecinde makinelerin yapması planlanan üretime ek olarak; ilgili makinelerde meydana gelebilecek arıza durumunda hangi makinelerin kullanılacağı da belirleniyor.
3. Üretim planlama süreçlerinden bir diğeri de programlama olarak öne çıkıyor. Programlama süreci, işletmelerin aldıkları siparişlerin teslim edilme tarihini belirten ana programlardan ve ayrıntılı programlardan meydana geliyor. Daha net ifade etmek gerekirse, işletmelerin müşterilerine ilgili siparişleri vermeyi söz verdikleri tarih ana programlar içerisinde belirlenirken; yarı mamullerin bir sonraki üretim evresine geçişini sağlayan ayrıntılı programlar da programlama süreci içerisinde belirleniyor.
4. Tahmin sürecinde, işletmelerin yapacakları üretime ilişkin tahmini olarak maliyetleri belirleniyor. Muhasebe, üretim ve denetim departmanlarından alınan bilgiler ışığında işletmeler tahmin sürecini gerçekleştiriyor. Bir başka ifade ile, işletmelerin yapılacak ürün üretiminden dolayı ortaya çıkacak maliyetleri tahmin etmesi üretim planlamasının bir süreci olan tahmin süreci içerisinde yapılıyor.
5. Üretim planlama süreçlerinden birisi de, imal talimatı olarak biliniyor. İmal emri ya da imal talimatı süreci diğer süreçlerden farklı olarak denetimle ilgilidir. İmal emri ya da imal talimatı tanım olarak, önceki süreçlerde belirlenenler ışığında üretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesine ilişkin talimatın verilmesi olarak ifade ediliyor. İmal emri sürecinin başarılı olması önceki süreçlerde işletmelerin düzgün ve doğru adımlar atması ile bağlantılıdır. İş hazırlama, iş dağıtımı, programlama ve tahmin sürecinin başarılı olarak tamamlanmasının ardından imal emri sürecinde yalnızca yetkilerin dağıtımı yapılıyor.
6. Üretim planlaması süreçlerinden sonuncusu ise, işletmelerin belirledikleri hedeflere ne oranda ulaşabildiklerini gösteriyor. Daha net ifade etmek gerekirse, işletmeler ilgili üretim faaliyetlerine yönelik belirledikleri hedefleri ne ölçüde tutturduklarını denetim sürecinde görüyor.

Üretim Planlamasını Kim Yapar?

İşletmelerin üretim faaliyetlerinin işlerliğini yakından etkileyen üretim planlaması, ilgili işletmelerdeki meslek elemanları tarafından yapılıyor. İşletmelerin belirledikleri hedefler doğrultusunda yaptıkları sipariş alımından ilgili ürünlerin müşteriye teslim edilmesine kadar olan tüm süreçlerden sorumlu meslek elemanı üretim planlama sorumlusu olarak isimlendiriliyor. Üretimin planlanması, yapılan üretimin takip edilmesi ve ilgili üretime yönelik oluşabilecek sorunlara önceden müdahale edilmesine de olanak sağlıyor. Üretim planlamasını gerçekleştiren üretim planlama sorumlusunun üstlendiği çeşitli görevler bulunuyor. Üretim planlama sorumlusunun üstlendiği görevler ise şöyle sıralanıyor: İlk olarak üretim planlama sorumlusu, ilgili alanda gereken lojistik desteğini sağlıyor. Üretime yönelik iş emirlerinin açılışını yapmak ve üretim sürecinin kaliteli olmasını sağlamak da üretim planlama sorumlusunun görev tanımı içerisinde yer alıyor. Üretim planlama sorumlusunun bir diğer görevi ise, işletmelerin sahip olduğu kaynakları verimli ve doğru bir şekilde kullanmak olarak öne çıkıyor. Ayrıca üretim sürecinde meydana gelen sorunların tespit edilmesinde ve ilgili sorunlara yönelik çözüm geliştirilmesinde de rol oynuyor. Üretimden dolayı ortaya çıkan maliyetlerin azaltılmasında ve verimliliğin arttırılmasında da üretim planlama sorumlusuna görev alıyor.

Üretim Planlamasının Temelini Ne Oluşturur?

Üretici niteliği taşıyan işletmeler için kritik bir iş süreci olan üretim planlaması hem müşterileri hem de işletmeleri yakından etkiliyor. Yapılacak üretime yönelik işletmelerin bir projeksiyon oluşturmalarında da büyük rol oynuyor. Üretim planlamasının temelinde, işletmelerin müşterilerden gelen talepleri almalarından teslim etmeyi taahhüt ettikleri süreye kadar tüm adımların doğru ve düzgün bir şekilde izlenmesi yer alıyor. Ayrıca üretim planlaması, işletmelerin sahip oldukları kaynakları, hammadde ve işgücünü en doğru şekilde nasıl kullanacaklarını belirlemelerine yardımcı oluyor. Üretim planlaması ile işletmeler temel olarak, müşterilerin istek ve beklentilerine cevap veriyorken; işletme açısından da belirlenen hedeflere yönelik adım atıyor. Üretim planlaması işletmelerin hem kurumsal hedef başarısını hem de devamlılığını yakından etkiliyor.
Üretim planlamasında bilinmesi gereken temel yaklaşım ise; işletmelerin kısa, orta ve uzun vadelerde planlama yapmasına ek olarak; üretilecek ürünlerin gruplandırılması, üretimde kullanılacak malzeme ve kaynakların tespit edilmesi, kapasitelerin belirlenmesi, oluşabilecek olumsuzluklara yönelik alternatiflerin oluşturulması ve ortaya çıkabilecek sorunlara çözüm üretilmesi olarak ifade ediliyor. Üretim planlaması kurumlara göre farklılık göstermekle beraber; üretim planlamasının her kurumda farklı olmasını sağlayan çeşitli unsurlar bulunuyor. İşletmenin belirlediği üretim stratejisi, üretilecek ürün özellikleri, üretimin gerçekleştirileceği alanın yapısı, müşteriden gelecek talebin doğası ve kaynakların tedarikinde oluşan ilişkilere bağlı olarak üretim planlaması farklılık gösteriyor.