Enflasyon Muhasebesi 2023

25.10.2022 

Enflasyon Muhasebesi 2023

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Son yıllarda gerek ülkemizde olsun gerek dünya ülkelerinde artan enflasyona karşın enflasyon muhasebesi kavramı sürekli olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Enflasyon muhasebesinin faaliyetlerini incelemeden önce enflasyon kavramının bilinmesi gerekmektedir.

Enflasyon genel anlamıyla ürün ve hizmet fiyatları ile piyasada dolaşımda bulunan paranın arasındaki fiyat açığının artması durumudur. Türlerine göre ayrılan enflasyonda fiyatların artış oranına göre, nedenlerine göre olmak üzere iki grup bulunmaktadır. Bu gruplar kendi içerisinde alt başlıklara ayrılır. Fiyatların artış oranına göre enflasyon türlerinde ılımlı enflasyon, yüksek enflasyon ve hiperenflasyon sıralanabilmektedir. Nedenlerine göre enflasyon türlerinde ise talep enflasyonu, maliyet enflasyonu ve yapısal enflasyonlar incelenmektedir. Genel anlamda enflasyon borçlanmayı artırıp gelir gider dengesizliğini artırmaktadır. Etkilerini herkesin hissettiği enflasyonda şirketler büyük çaplı faaliyetleri dolayısıyla zarar görebilmektedir. Bunu düzene sokmak için enflasyon muhasebesi geliştirilmiştir.

Enflasyon muhasebesi denilen şey ise enflasyonun yüksek olduğu durumlarda finansal düzenlemelerin yapılabilmesi ve piyasanın durumuna göre gerekli olan muhasebe işleminin gerçekleştirilmesi demektir.

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?

Enflasyon muhasebesi enflasyonun yüksek olduğu durumlarda uygulanmakta olup temel olarak 3 farklı uygulama türüne ayrılır. Bu uygulama türlerine göre ilgili muhasebe yapılarak enflasyon düzenlemeleri ortaya konulur. Bu uygulama türleri fiyatlar genel seviyesi muhasebesi, ikame maliyeti muhasebesi (cari maliyet muhasebesi) ve genel fiyat ve ikame maliyeti muhasebesi (karma yöntem) olarak adlandırılmaktadır. İlk uygulama türü olan fiyatlar genel seviyesi muhasebesi enflasyonun yüksek seyrettiği zamanlarda devreye girerek kur değerlerini dengede tutmak amacıyla kullanılır. İkinci enflasyon muhasebesi uygulaması ikame maliyeti muhasebesi ile genel anlamda varlıkların korunması hedef alınarak kayıp ve kazancın sabit tutulması ile ilgilenilir. Üçüncü uygulama türü olan genel fiyat ve ikame maliyeti muhasebesinde ise önceki iki uygulama türlerinin bir çatı altında toplanarak genel düzenleme işlemlerinin plana konulmasına dikkat edilir. Bu yüzden bu modele karma yöntem adı da verilmektedir. Mali tabloların ve dönem sonu fiyat ve hedeflerinin konuşulduğu bu uygulamada enflasyon adına düzenlemeler yapılmaya çalışılır.

Bu doğrultuda izlenmesi gereken yolda ilk olarak genel fiyat endeksi belirlenmelidir. Bunu takiben finansal tablo kalemlerinin tasnifi yapılmalıdır. Finansal tablo kalemlerinin tasnifi kapsamında parasal ve parasal olmayan olmak üzere iki şekilde incelenmeli ve ilgili yükümlülükler düzenleme içerisinde endekslenmelidir.

Enflasyon Muhasebesi Ne Zaman Uygulanır?

Enflasyon rakamlarının yükseklerde olduğu günümüzde enflasyon muhasebesi uygulaması da şart haline gelmiştir. Enflasyon muhasebesine aynı zamanda enflasyon düzeltmesi ismi de verilmektedir. Bu işlem enflasyonun yüksek seyrettiği ve firmalar, kurum ve kuruluşlar için ekonomik enflasyon düzeltmesi yapılması gerekmektedir. Özellikle 2022 yılı enflasyon rakamlarının ardından şirket bilançolarına enflasyon muhasebesi uygulamasının getirileceğini duyuran Gelir İdaresi Başkanlığı, mali tablo ve düzenlemelerinin planlarının yapılması gerektiğini kararlaştırmıştır. Finansal performansı geriye düşüren ve genel anlamda verimi azaltan enflasyona karşın düzeltmelerin yapılması şirketlerin planlamaları ve finansal hedefleri doğrultusunda doğru bir karar olup kazancı sabit tutabilmek için gerekli olan öncelikli düzenlemelerden biridir.

Enflasyon Muhasebesi Uygulanacak Mı?

Askıya alınan enflasyon muhasebesi uygulamaları için kararlar çıkmış ve konu hakkındaki soru cevapları Resmî Gazete bildirimleri sayesinde cevaplanmıştır. 2023 yılına ertelenen enflasyon muhasebesi kararına göre herkes şartsız koşulsuz enflasyon muhasebesi (düzeltmesi) uygulaması yapabilecektir. Yapılan düzenlemelere göre 2021 ve 2022 yıllarında yapılmayan enflasyon muhasebesinin 2023 yılında geçici vergi dönemlerinde tekrar önceki yıllarda olduğu gibi özgürce uygulanamayacağı kararlaştırılmıştır.

Enflasyon Muhasebesi Örneği

Enflasyon muhasebesi kapsamında izlenen belirli bir yol ve hazırlarken dikkat edilen belirli sayısal değerler, katsayılar ve tablolar bulunmaktadır. Enflasyon muhasebesinde düzeltme katsayısı ve genel formül kapsamında izlenen yol şekildeki gibidir:

Düzeltme Katsayısı = İlgili Tarihin TEFE Endeksi ÷ Düzeltmeye Esas Alınan İktisadi Kıymetin Aktife Girdiği Aya Ait TEFE Endeksi

Bu düzeltme katsayısının uygulamasına ait bir örnek vermek gerekirse aktif olarak çalışmaya ağustos ayında 10 milyarlık miktarla giren bir makinenin enflasyon muhasebesi işlemi doğrultusundaki hesaplaması yapılırsa;

İlgili Tarihli Endeks (örnek gösterim): 7.382,1
Ağustos Ayı Endeksi (örnek gösterim): 2.393

Enflasyon muhasebesi düzeltme katsayısı doğrultusunda işlem (7.382,1/2.393=) : 3,08487 olarak hesaplanacaktır. Bu muhasebeye göre şirketin sermaye düzeltmelerini de yapmak mümkündür. Tekrar örnek değerler göstermek üzere şirket sermayesinin 3 milyar TL ve aktif ayın ağustos olduğu kabul edilirse enflasyon muhasebesi kapsamında düzeltilmiş şirket sermaye tutarı (3.000.000.000.x3,08487=) 9.254.610.000 TL şeklinde hesaplanabilir.

Enflasyon Muhasebesi Resmî Gazete Duyurusu

Yapılan açıklamalara göre enflasyon muhasebesi uygulaması kesinleşmekte olup tarihinin ertelenmesine karar verilmiştir. 29 Ocak tarihinde yayınlanan bildirime göre 7352 sayılı Kanun ile düzenlenen bu haberde enflasyon muhasebesinin 2023 yılına ertelendiği belirtilmiştir. Ayrıca yayınlanan yazıya göre enflasyon muhasebesi (düzeltmesi) uygulanabilmesi için de bazı şartların kılındığı 2021 ve 2022 yılına karşın 2023 yılında enflasyon muhasebesi şartlarının taşınıp taşınmadığına bakılmaksızın herkesin enflasyon muhasebesi uygulayabileceği de belirtilmiştir.